Kapak

TÜRKÇEM benim ses bayrağım

Resim

Resimleyen: Hasan AYCIN

İçindekiler

İÇİNDEKİLER
04 Benim Süper Kahramanlarım
Ayşe Begüm Başbozkurt Gür
06 Emmioğlum Mehmet
Mert Arık
08 Kuşların Şaşkınlığı
Abdullah Harmancı
11 Türkçe Konuşan Her Çocuk
Neslihan Saltaş
12 Türkçe ile Büyümek
Bestami Yazgan
14 Bilinen En Eski Sözlüğümüz
Sevgi İçigen
18 Sevimli Kelimeler Ülkesi
Bülent Ata
20 Çocuk Radyosu mu? O da Ne?
Misli Baydoğan Teber
23 Kök
Ayşegül Sözen Dağ
23 Türkçem Benim Hazinem
Mustafa Uçurum
24 Türkçesi Yok muymuş?
Müzeyyen Çelik Kesmegülü
26 Kedi Kıraathanesi: Yaşasın Türkçe!
Osman Büyükmutlu
28 Kelime Müzesi
Hüseyin Ozan Uyumlu
30 Kelimelerin Büyülü Gücü
Seher Esra Akyol
32 Dil Mirası Koruyucusu
Elçin Çetinkale
34 Parmak Uçlarımdaki Özgürlük
İbrahim Elibal
37 Dil Nöbetini Devralıyoruz
Erkan Akay
38 Kelimenin Anlamını Yanlış Bilmek
Yaşar Çağbayır
40 Annem Yeryüzüydü Babam Gökyüzü
Tolga Erenus
42 Kutsal Bir Emaneti Taşır Gibi
Hüseyin Kaya
44 Türkçenin Kalemleri: Yahya Kemal Beyatlı
Mustafa Özçelik
46 Şifa
Vefa Taşdelen
48 Orada Bir Dünya
Kürşad Atam
50 Tarihî Piyanoda Geçmişten Geleceğe
Aden Su Bıcakcı
52 Nokta
Hüdanur Aslı Gülmez
55 Park Maceraları: Bezirgânbaşı
Zafer Saltaş
56 Olimpiyatların En Değerli Basketbol Oyuncusu
Eren Yılmaz
64 Fors
Mehmet Aycı

EDİTÖRDEN

Sevgili arkadaşlar,
Yeni sayımızla yeniden karşınızdayız. Bu
yıl, dilimizin zenginliklerini keşfettiğimiz
etkinliklerle dolu bir okul dönemi geçirdik.
Söz varlığımızı zenginleştirme çalışmaları
ile Türkçemizin eşsiz özelliklerini tanıdık,
kültür taşıyıcısı olan sözcüklerimizle
buluştuk, buna bağlı olarak da dilimizi
güzel kullanmanın düşünce dünyamızı
nasıl geliştirdiğini gördük.
Biz de bu yeni sayımızda arı duru,
güzel Türkçemizle sizler için masallarla,
şiirlerle, denemelerle ve bulmacalarla
bezeli içerikler hazırladık ve dilimizin
zenginliklerini bizim açımızdan da
görmenizi istedik.
“Türkçem benim ses bayrağım!” diyerek
Türkçemizin bayrağını açtık. Onu göğe
yükselttik ve dalgalandırdık. Gönülden
gönüle varabilmek için sözcüklerden
yollar inşa ettik. Gönlümüzde sevgi,
saygı, iyilik vardı. Gönlümüzde coşku,
heyecan, mutluluk vardı.
Haydi, gelin! Yollardan, patikalardan
geçin. Baharın coşkusu, ırmakların
çağıltısı ve dilimizin güzellikleri dolsun
yüreğinize. Unutmayın ki “Dilimizin
sınırları, dünyamızın sınırlarıdır.” Bu
sınırlarımıza Korkut Ata’mızla, Yunus
Emre’mizle ve Türkçe pınarının nice
güzellikleriyle ulaşın. Türkçeye bakmak
Türkiye’mize bakmakla başlar. Masmavi
göğümüze, yemyeşil dağlarımıza şiirler
söyleyin, yıldızlı gecelere masal anlatın.
Kalın sağlıcakla.

Benim Süper Kahramanlarım

Yazan: Ayşe Begüm Başbozkurt Gür
Resimleyen: Cemile Ağaç

Merhaba! Ben Ayşe. Bugün size en sevdiğim
iki kişiden, annemden ve babamdan
bahsetmek istiyorum. Onlar benim
süper kahramanlarım! Neden mi? Hemen
anlatayım.
Ben dünyayı birçok çocuktan farklı deneyimliyorum.
Mesela kitapları gözlerimle
değil de parmaklarımla okuyorum. Çocukların
çoğu çizgi film izler ama ben çizgi
filmleri dinlerim. Benim topumun içinde
yuvarlandıkça ses çıkaran zil vardır. Sokaklarda
da beyaz bastonumla dolaşırım.
Çünkü benim gözlerim görmüyor yani ben
görme engelliyim.
İşin aslı görme engelli olmak, bazen dünyayı
biraz farklı deneyimlemek demek.
Ama annem ve babam sayesinde bu farklılık
hiç engel olmadı bana. Annem ve babamın
desteğiyle her gün birçok macera
yaşıyor, hayatı keşfediyorum.
Mesela geçen gün bahçemizdeki kocaman
elma ağacına tırmanmak istediğimde
babam, her zamanki gibi harika
bir çözüm buldu. Beni sırtına alıp ağaca
çıkarmak yerine, tırmanmam için bana
rehberlik etti. Babam, önce beni ağacın
gövdesine götürdü. Ellerimi gövdenin üzerine
koyup pürüzlü kabuğunu hissetmemi
sağladı. Sonra sağlam dalları bulmamda
yardımcı oldu. Babam, dalların yerini tarif
ederken, ben de ellerimle onları bulup
kalınlıklarını ve güçlerini test ettim. Yavaş
yavaş, babamın yönlendirmeleriyle, dallara
tutunarak ağacın yukarısına doğru
tırmandım. Rüzgâr yüzümü okşadı, kuş
cıvıltıları kulaklarımı doldurdu. O an, tıpkı
uçuyormuş gibi hissettim! O gün, babam
sayesinde, sadece ağaca tırmanmakla
kalmadım, aynı zamanda kendi başıma
bir şeyler başarmanın verdiği öz güveni
de tattım.
Kitap okumayı çok seviyorum. Saatlerce
parmaklarımla Braille kitaplarımı okuyabilirim.
Ama bazı kitapların Braille ve sesli
kitap hâlini bulamıyorum.
Böyle zamanlarda ise annem veya babam
bana saatlerce kitap okuyor. Annemin
ve babamın sesleriyle bazen fantastik
dünyalara dalıyor bazen tarihi keşfediyor
bazen de bilim insanlarının maceralarına
ortak oluyorum.
Derslerimde zorlandığımda annem ve
babam hep yanımda oluyorlar. Tıpkı birer
öğretmen gibi. Bir defasında üçgenler
konusunu anlamakta güçlük çekiyordum.
Annem, harika bir fikirle geldi. Kalın bir
kartonun üzerine dikiş iplerini yapıştırarak
bir üçgen oluşturdu. Parmaklarımla ipleri
takip ederek üçgenin kenarlarını, köşelerini
hissettim. Annem, her kenarı teker
teker saydı ve üçgenin üç kenarı olduğunu
anlamamı sağladı. Sonra köşeleri saydık,
üç köşe olduğunu öğrendim. Annem, ipleri
farklı uzunluklarda keserek farklı türde
üçgenler oluşturdu. Dik üçgeni, geniş
açılı üçgeni ve dar açılı üçgeni dokunarak
deneyimledim. Böylece üçgenleri sadece
hayal etmek yerine, onları dokunarak gerçekten
anlayabildim.
Babam ise coğrafya dersinde bana yardımcı
olmak için Türkiye haritasını kabartma
şeklinde hazırladı. Denizleri pamukla,
dağları ise pürüzlü taşlarla doldurdu. Parmaklarımla
haritayı dolaşarak, Türkiye'nin
şeklini öğrendim. Babam, parmaklarımı
gezdirirken her bölgenin adını söylüyor,
orada yaşayan insanların özelliklerini anlatıyordu.
Dağların yüksekliğini, ovaların
düzlüklerini hissedebiliyordum. Pamuktan
denizleri takip ederek kıyı şeridimizi keşfettim.
Bu sayede, Türkiye'yi sadece bir
harita olarak değil, yaşanan bir yer olarak
hayal edebildim.
Annem ve babam benim en iyi arkadaşlarım.
Onlarla oyunlar oynarız, şarkılar
söyleriz, bazen de sadece oturur sohbet
ederiz. Bana her zaman saygı duyarlar,
fikirlerimi önemserler. Kendimi değerli ve
özel hissetmemi sağlarlar.
Bu yaşıma kadar annem ve babam, bana
hayatta her şeyin mümkün olduğunu öğretti.
Engellerin sadece zihnimizde olduğunu,
istedikten sonra her şeyi başarabileceğimi
gösterdi. Onlara ne kadar teşekkür
etsem az.

Emmioğlum Mehmet

Yazan: Mert Arık
Resimleyen: Zeynep Begüm Şen

Emmioğlum Mehmet, yaz tatilinde
köyümüze geldi. Bende bir sevinç, bir
heyecan… Öyle mutluyum ki yerimde
duramıyorum. Mehmet’im!
Canım
kardeşim. Bir hafta bizde kalacak. Bol
bol top oynayacağız onunla. YA-ŞA-SIN!
Aşağı köylerden, ezeli rakibimiz İncir
Çekirdeği ile çift kale maçımız var. Haftalardır
beklediğimiz bir maç. Maç başlamadan
önce Mehmet’i herkese anlatıyorum.
“Emmioğlum çok iyi bir kalecidir. Üç senedir
şehirdeki Mor Lahanalar futbol kulübünde
oynuyor. Göreceksiniz! Büyüyünce Adana
Demirspor kalecisi olacak.”
Çocuklar, kulaklarını açmış, anlattıklarımı
merakla dinliyorlar. Bir yandan da “Vay be!”
deyip duruyorlar.
“Görelim bakalım şu Mehmet’i!”
“Gerçek bir kaleci ha! Çok havalı!”
“Vay canına! Desenize bugün gol
yemeyeceğiz.”
“Panter Mehmet!”
Maç başlıyor. Daha maçın başında, İncir
Çekirdeği ceza sahasının içerisinde bir
kafa golü buluyor. Sonra penaltıdan bir
gol daha atıyorlar. Emmioğlum, sanki maçta
oynamıyor gibi futbol sahasının karşısındaki
tren yoluna bakıp duruyor.
Maça bir türlü odaklanamıyor. Bu yüzden
olacak ki 4-1 yeniliyoruz. Oynadığı her
maçta kalesinde adeta devleşen Mehmet,
o gün bizim için büyük bir hayal kırıklığı
oluyor.
Emmioğlum eve dönerken “TREN ÇOK
ACAYİP BİR ŞEY.” diyor. Dört gol yemişiz
ama aklı fikri hâlâ trenlerde.
“Nesi acayip Mehmet’im?”
“Rayların üzerinde gidiyor! Hem o rayları
nasıl yapmışlar acaba? Nasıl döşemişler tek
tek? Tren sürmek nasıldır sence?”
“Ne bileyim Mehmet! Allah aşkına, ne çok
soru soruyorsun. Alt tarafı bir tren yolu işte!”
Ben köyümüzden trenlerin geçtiğini bile
unutmuştum ama Mehmet, trenlerle ilgili
her şeye çok şaşırıyor.
Eve varınca “Siz bu seslerden rahatsız
olmuyor musunuz?” diye soruyor.
“Ne sesi Emmioğlu? Ben ses falan
duymuyorum.”
“Tren sesi… Gerçekten duymuyor musun?”
“Gerçekten duymuyorum. Belki alıştığım
içindir.”
“Peki, nasıl uyuyorsunuz? Gürültü patırtı
olmuyor mu?”
“Olmuyor be emmioğlu! Sürekli tren sesi
duyduğum için artık duymuyorum.”
Mehmet, bir hafta bizde kalıyor. Şehre
dönerken bile trenlerle ilgili sorular sormaya
devam ediyor:
“ACABA TRENDEKİ O İNSANLAR NEREYE
GİDİYOR?”
“Offf! Yine mi tren? Amma da kafaya taktın
ha trenleri Mehmet!”
…
MEHMET GİTTİ. O gittikten sonra köyde
hiç kimse trenlerle ilgili bir soru sormadı.
Köyümüzdeki o tren yolundan bir sürü tren
geldi, geçti. O trenlerin birine de yıllar sonra
Mehmet bindi. Bindiği tren onu hayallerine
götürdü. 1. Lig’de bir takımın kalecisi oldu.
İki senedir onu görmüyorum.
EMMİOĞLUM, BURNUMDA TÜTÜYOR.
Köyümüze yine gelse… Artık duymadığım,
alıştığım, farkına bile varmadığım sesleri
bana yine hatırlatsa… Ne güzel olur!

Kuşların Şaşkınlığı

Yazan: Abdullah Harmancı
Resimleyen: Şebnem Aydın

Gök Mavisi Güvercin pek güzelmiş.
Başından kuyruğuna kadar açık renk
maviye bulanmış tüylerini görenler
“Yok artık!” derlermiş. “Bu gerçek bir
kuş olamaz. Olsa olsa resimdir. Hatta
belki sahibi olan ressam boyamıştır.”
Gök Mavisi, bu söylenenleri duyunca
sevinirmiş. Kendisini bir ressamın
tablosuna benzetmeleriyle
gururlanırmış. Güvercinimiz bir gün
çok susamış. Odanın kapısı kapalı.
Pencere kapalı. Saat gecenin üçü.
Kimse de odaya girip çıkmıyor. Ne
yapacağını şaşırmış. Bir oraya uçuyor,
bir buraya. Bir perdelerin üstündeki
kornişlere konuyor, bir sehpanın
altındaki paspasa iniyor.
İşte böyle çırpınırken gözüne bir su
bardağı ilişmesin mi?
Ayyy!
Su bardağı mı? Hem de böyle susuz
kalmışken... Nasıl sevinmiş! Nasıl
kanat çırpmış! Son hızla yükselmiş
evin tavanına ve küçük masanın
üstünde duran bardağa doğru bütün
kalbiyle uçmuş. Uçmuş ama ne olmuş
biliyor musunuz? Uçmasıyla odanın
döşemesine düşmesi bir olmuş. Bir
an rüya gördüğünü düşünmüş. Olsa
olsa bir kâbus olmalıymış bu! Yeniden
kanatlanmış.
Bu sefer daha dikkatliymiş. Gidip
portmantonun üstündeki apliğin
demirine konmuş. Başını çevirip
bakmış. İşte orada bir bardak su,
pırıl pırıl parlıyormuş. Şimdi yeniden
ve daha yavaş uçarak su bardağının
olduğu küçük masaya konmak üzere
harekete geçmiş.
Aman Allah’ım! Gagasını bardağa
çarptığı anda kendini yeniden
evin döşemelerinde bulmasın
mı? Sahibinin kendisine bir oyun
oynadığını düşünmeye başlamış.
Belki de evdeki Pervane Papağan
ona bir oyun oynamaktaymış.
Ne yapsa, ne etse? Susuzluktan
kuruyacak gece gece! Buna bir çare
bulmalı…
Bu hikâyenin sonunu merak ediyor
musunuz? O zaman okumaya
devam edin lütfen.
Tüyleri yemyeşil ve yağlı boya
ile boyanmış gibi parlak bir
papağancıkmış bu. Adı Pervane.
Bu büyük evde onu sevmeyen
biri yokmuş. Onu sevmeyen,
parmaklarına alıp omzuna
çıkarmayan, parlak tüylerini
öpmeyen kimse yokmuş. Şimdi
bizim Pervane, gecenin bir yarısı
çok acıkmış. Ama bütün ev ahalisi
uykuda. Papağancık, karnını nasıl
doyuracağını bir türlü bilmiyormuş.
Çekmeceleri açıp kapamış.
Koltukların üstünde gezinmiş. Odanın
her yerini alt üst etmiş. Ama ağzına
atacak bir tane darı parçası bile
bulamamış. Üstelik odanın kapıları,
pencereleri kapalıymış. Gecenin
ortasında böyle çaresiz kalınca
çok üzülmüş. Halının ortasına gelip
yüzüstü uzanmış. Gagasını da
halının üstüne bırakmış ve uyumaya
çalışmış. Ama aç karnına uyumak
ne mümkün? Gözlerini hafifçe
aralayınca rüya görüyorum sanmış.
İşte tam karşısında duvara yaslanmış
bir üzüm tabağı! İnanamamış!
Pervane, hiç düşünmeden havaya
fırlamış. Odanın tavanına kadar
yükselmiş. Sonra bütün hızıyla bir
uçak gibi süzülüp duvara yaslı duran
üzüm tabağının kenarına hafifçe
inmek istemiş. Tam da tabağın
kenarına pençelerini bıraktığı anda
yere yuvarlanmış. Pek şaşırmış. Pek
üzülmüş. Ne olduğunu anlamak için
yeniden başını çevirip bakmış. Üzüm
tabağı karşısında duruyormuş. Tam
karşısında!
Yeniden ayağa kalkmış ve odanın
tavanına doğru yükselmiş. Sonra
da usulca üzüm tabağına doğru
alçalmış. Yeniden tabağın kenarına
pençeleriyle tutunmak istemiş! Aman
aman aman! Şimdi daha beter
düşmüş yere. Ne oluyormuş? Neymiş
Pervane’nin bu başına gelen? Nerede
hata yapıyormuş? Bütün bunlar
kâbus muymuş acaba?
Bu hikâyenin sonunu merak ediyor
musunuz? Okumaya devam edin o
zaman.
Ünlü ressam gece vakti baş ağrısıyla
uyanmış. Su içmek ve ilaç almak
için evin mutfağına doğru inmiş.
Bu sırada birkaç ışık yakmış. İki
katlı, kocaman, yüksek tavanlı
bir evmiş bu. İki katı birleştiren
ahşap bir merdiven varmış. İşte bu
merdivenden inip de mutfağa girmiş.
Girmiş ama yan odadan gelen sesi
anlamakta zorlanmış. Hırsız var
sanmış. Çok korkmuş.
Küçük adımlarla yan odanın kapısına
kadar yürümüş ve odanın kapısını
usulca içeriye doğru itelemiş. O da nesi?
Odada biricik güvercini Gök Mavisi
dışında kimseler yokmuş. Ama Gök
Mavisi de kanepenin üzerinde yorgun
hâlde yatmaktaymış. Telaşla koşturup,
bakınca biricik kuşunun çok hâlsiz
olduğunu görmüş. Onu mutfağa taşıyıp
önüne su ve yiyecek koymuş. Biricik Gök
Mavisi’nin neden bu hâlde olduğunu
anlayamıyormuş.
Tam da bu sırada yan odadan bir ses
duymaz mı? Koşarak gidip bakmış. Bu
defa da papağancık Pervane, odanın
ortasında serilmiş yatıyormuş! Olup
bitenleri anlayamamış. “Bu evde bir şeyler
dönüyor amaaaa…” diye mırıldanmış.
“Sabah ola, hayrola!”
Suyunu içen Gök Mavisi ve yemeğini yiyen
Pervane mutlu mesut uyumuşlar. Birisi
açlığını diğeri de susuzluğunu gidermiş.
Ama sahipleri ressamın zihnindeki soru
henüz cevabını bulmamış. Üstelik kuşların
da dün gece ne yaşadıklarına dair bir
fikirleri yokmuş. Ünlü ressam, sabah
kahvaltısını yapıp da çarşıdaki işleri için
hazırlanmaya başlayınca korkunç bir ses
duyulmuş.
“AMAN ALLAHIMMMMMMM!”
Ressam, çocuklar gibi ağlamaya
başlamış. Ama nasıl ağlıyor!
“Canım tablolarım ne hâldeeeee?”
İşte böyle haykırıyor. Bütün ev ahalisi
ressamın başında toplanmış. Ressamın
karşısında duran tablolara bakıyorlarmış.
“Yahu, bunları ben yeni bitirmiştim!”
“Kim bunları bu hâle soktu, söyler
misiniz?”
Evdekileri işte böyle paylıyormuş. Şimdi
ressamın yeni tablolarına bakan herkesin
gözleri büyüyor, evde nelerin döndüğünü
anlamaya çalışıyorlarmış. Yardımcı
beylerden biri tabloya yavaş yavaş
yaklaşmış. Neredeyse burnu tabloya
çarpmak üzere… Gözleri kocaman olmuş.
Ağzı büyük “O” harfi gibi genişlemiş.
İşte tam da bu hâlde, yıpranmış tabloya
bakarken “OOOOOOOOOOOO!” diye
bağırmış. Sonra da parmaklarıyla yüzünü
kapatmış ve yeniden bağırmış:
“YOOOOOOOO!”
Arkasında duran ünlü ressama dönmüş
ve “Efendim, bu kadar gerçekçi tablolar
yapmamalısınız!” demiş.
“Ne demek istiyorsun?” der gibi bakan
beyefendiye seslenmiş: “Gök Mavisi’nin
pençeleri var bu su bardağında…
Pervane’nin pençeleri de bu üzüm
tabağında…”
O zaman herkesi bir gülme almış.
Tablodaki su bardağına ve diğer
tablodaki üzüm tabağına bakıp bakıp
gülüyorlarmış. Gök Mavisi ve Pervane ise
ev ahalisinin bu sabah neden bu kadar
neşeli olduğunu anlamakta zorlanmışlar.

Türkçe Konuşan Her Çocuk

Yazan: Neslihan Saltaş
Resimleyen: Ramila Aliyeva

Türkçe konuşan her çocuk, aynı zamanda şairdir.
Bu şairler birbirlerini şairene bir şekilde oyuna davet ederler:
“Arkadaşım, pabucu yarım,
Çık dışarıya, oynayalım.”
Herkes oyun alanına doluşunca ebeyi seçmek için
“Al çık, bak çık.
Sana dedim, sen çık!” diye seslenirler.
Şairler saklanmadan önce
“Sağım solum sobe
Saklanmayan ebe.” demeyi asla unutmazlar.
İp atlamaya karar vermişlerse
“Laleli bir, içeriye gir.
İpten tut, dışarıya çık.” diye sayarlar.
Çocukların birbirlerine sordukları sorular bile inceliklidir:
“Gökte ne var? Gök boncuk.
Yerde ne var? Yer boncuk.
Dalda ne var? Elmacık.”
Ancak şairler de yorulur.
Akşam olur, veda vakti elbet gelir.
O zaman da...
“Dedem çorba içti. Oyun vakti geçti.” der, dağılırlar.
Bu şairler seslerle oyun oynamaya bayılırlar.
Öyle ki onların şaşırtmacalarına
şaşırmayan yok gibidir:
“Şu köşe yaz köşesi.
Şu köşe kış köşesi.
Gelen Bağdat paşası.
Elinde mangal maşası.”
İşte böyle! Türkçe konuşan bu güzel çocuklar,
şair olmakta haklıdırlar. Çünkü Türkçemiz, ses
uyumunun olduğu eşsiz dillerin başında gelir.
Tam da bu yüzden Türkçe konuşan her çocuk şairdir.

Türkçe İle Büyümek

Yazan: Bestami Yazgan
Resimleyen: Şebnem Aydın

Doğduğumuz zaman korkulu çığlıklarla selamlarız dünyayı.
Korkmakta haklıyızdır. Güvenli bir yerden bilmediğimiz bir
dünyaya gelmişiz. Aldığımız ilk nefes, ciğerimizi acıtmış. Biraz
sonra sıcacık bir kucağa verirler bizi. Aman Allah’ım! Bu ne
güzel ve huzurlu kucak böyle!
Annemiz bizi kucağına alırken bazı sesler duyarız: Yavrum,
kuzum, hoş geldin! Bu sözler de içtiğimiz süt kadar tatlı
gelir bize. Bu sesler, anne sesi olduğu için güzeldir ama ana
dilimizin kelimelerinin tınısını taşıdığı için bir daha güzelleşir.
Ağzımızdan anne sütünün rayihasıyla beraber Türkçenin mis
kokusu yayılır.
Birkaç gün sonra bir aile büyüğü ezan okur kulağımıza ve bir
şeyler fısıldar: Senin adın Bahar veya senin adın Yunus! Pek bir
şey anlamayız bu seslerden ama zaman geçtikçe hoşlanmaya
başlarız. Ne zaman bu sesleri duysak o tarafa bakmaya
çalışırız. Bunlar bizim ismimiz olur sonra.
Annemizi, onun sütünü ve Türkçeyi sevmeye başlarız. Sonra
bizi kucağından düşürmeyenin kim olduğunu öğreniriz.
“Anne” deyince dilimizde çiçekler açar sanki. Annemizin
dilinden bir demet çiçek uzanır bize: Canım yavrum, bir
tanem! Ah bu sesler! Ana sütü kadar candan, ana sütü
kadar temiz!
Günler akıp giderken Türkçenin ses ırmağı da akar bizimle.
Onunla kardeş oluruz. Biz büyürüz, Türkçe büyür bizlerle:
Baba, anne, dayı, amca, teyze ve hala pınarları besler
ırmağımızı. Duygu, düşünce ve hayallerimizi Türkçeyle
anlatırız. Onunla güler, onunla ağlarız hayat boyu.
Genç olur; şiirler okur, şarkı ve türküler söyleriz. Sevinçlerimizi
onunla paylaşarak çoğaltır, üzüntülerimizi onunla paylaşarak
azaltırız. Annemiz kadar yakın ve sıcak olur bize. Çünkü ana
dilimizdir o.
Bir gün ona karşı olan duygularımızı şöyle dile getiririz:
Ruhumuzu besleyen
Sanki müşfik anadır,
Bütün dünya bir yana
Türkçemiz bir yanadır.

Bilinen En Eski Sözlüğümüz

Sevimli Kelimeler Ülkesi

Yazan: Bülent Ata

KUZU
Koçla, koyunun
yavrularına kuzu denir. Kuzular çok
sevimlidir. Baharda kuzular doğup
kırlara çıktığında onları seyretmeye
doyamazsınız. İnsanın yakalayıp
sevesi gelir. “Meeee!” diye tatlı
tatlı annelerini arar, onun peşi
sıra gezerler. Uysal, sessiz, sakin
kimselere de kuzu gibi denir.

DİŞ
Ağzımızın içinde yemekleri ısırıp
parçalamamıza yarayan sert, beyaz
şeyler. Yirmili yaşlara gelindiğinde sayısı
32 olur. Doğduktan bir süre sonra çıkan süt
dişleri 9-10 yaşlarında düşer. Sonra yerine
daha sağlamları çıkar. Onlar da düşerse
komik olursunuz. Takma diş kullanmak için
yaşlanmanıza gerek yok. Bol bol kola, gazoz
için; şeker, çikolata yiyin, bir de dişlerinizi
fırçalamayın yeter! Dişleriniz hemen güçsüz
kalıp mikroplarca oyulur ve çürütülür. Ağzınız
hem kötü görünür hem de kötü kokar.
Bak! Ben kola içtim, dişlerim çürüdü. Dişçi
amcalarla teyzeler, dişlerimi iyileştirmek için
çalışıyorlar.

SOBA
Soğuk günlerde, içine odun
kömür gibi şeyler atılıp yakılınca bir
anda evi sıcacık yapan ısınma aracı.
Soba, sıcaklığıyla insanları etrafına
toplayan, tatlı dilli yaşlı insanlara
benzer. Hele gürül gürül bir yandı mı
evin içinde buharlı bir tren dolaşmaya
başlar sanki. İnsan sobayla iliklerine
kadar ısınır. Sobanın üstünde kestane
pişirilir, mısır patlatılır, ekmek kızartılır,
çay demlenir. Hatta çamaşır asılıp
kurutulur. Soba başında muhabbet çok
tatlıdır.

SALINCAK
Yüksekçe bir yere
asılmış, bacaksız
oturaklara salıncak
denir. Salıncağa
oturup sallanmaya
başladığınız zaman ayaklarınız
yerden kesilir. Gökyüzüne selam
vermek ve uçma provası yapmak
için en iyi yerler salıncaklardır.
Elinizi uzatsanız bulutları elma,
armut gibi toplayabilirsiniz. Hele
sizi daha yukarılara sallayan biri de
varsa süperdir. Büyükler salıncak
görünce kendilerini kaybedip hemen
çocuklaşırlar. Bir tür geçmiş zaman
makinesi.

TELEFON
Telefonda
söylediğimiz
sözler elektrik
titreşimlerinin
sırtına binip
kablolardan
"dıkıdık
dıkıdık" diye
geçer ve
konuştuğumuz
kişinin telefonunda
tekrar sözlere ve
titreşimlere dönüşür.
Böylece konuşmuş ve duymuş oluruz.
Cep telefonlarında ise sesler gözle
görülmeyen ses dalgacıkları olarak
havada yüzer, kulaç atarlar. Önce en
yakındaki baz istasyonlarına gider,
gerekiyorsa bir uyduya çıkar ve geri iner
sonra aradığımız kişinin yakınındaki bir baz
istasyonuna uğrar ve nihayet aradığımız
kişinin telefonunda ses dalgacıkları kıyıya
vurup yeniden bizim sesimiz olur.

TELEVİZYON
Televizyonun içinde adamlar
oynar, sesler çıkarırlar. Bazen
şarkı söyler, bazen yerli yersiz
konuşurlar. Televizyonda olan
biten bütün bu görüntüler
akıp gider. Sizi aralarına
kabul etmezler. Siz sadece
seyredebilirsiniz. O anlatır, siz
dinlersiniz. Uzaktan bir televizyon
kanalı, size seyrettiğiniz bu ses
ve görüntüleri yollamaktadır.
Bu yollama işini de havadan
yaparlar. Mesela bir filmi
havadan yollarlar,
sizin alıcınız varsa
bu görüntüleri
yakalar ve siz de
televizyonunuzda
seyredebilirsiniz. Tıpkı
balık tutmak gibi.
İzlemeyi de konserve
balığa benzetebiliriz.

Çocuk Radyosu Mu? O Da Ne?

Yazan: Misli Baydoğan Teber
Resimleyen: Nur Dombaycı

Sıla büyük bir heyecanla sınıfa
girdi:
- Buldum! Aklıma çok güzel
bir fikir geldi! Eğer siz de kabul
ederseniz 23 Nisan’da daha önce
hiç yapılmamış ve herkesin çok
beğeneceği bir etkinlik yapmış
olacağız.
O yıl okulda her sınıf, 23 Nisan
gösterilerinde tamamen
kendilerinin hazırladığı faaliyetler
sergileyeceklerdi. Çocuklar gün
boyunca düşünüp taşınmış, bir
türlü istedikleri gibi etkileyici
bir fikir bulamamışlardı. Ayla
Öğretmen, biricik öğrencilerine
şunları söylemişti:
- Çocuklar, sizden hem eğlenceli
hem de yaratıcı çalışmalar
yapmanızı bekliyorum ama
unutmayın; ne yapmaya karar
verirseniz verin, öncelikle güzel
Türkçemizi doğru ve etkili bir
şekilde kullanmalısınız. Türkçemize
ne kadar özen gösterirseniz
yaptığınız işler de o kadar ilgi ve
değer görür.
İşte bu konuşmanın ardından
tüm çocukları, sahnede tam da
öğretmenlerinin istediği gibi
sunacakları, en güzel ve dikkat
çekici fikri bulma telaşı sarmıştı.
Acaba Sıla’nın bulduğu fikir,
aradıkları çözüm olabilecek miydi?
Mustafa, Sıla’ya sordu:
- Neymiş bakalım bulduğun o
harika fikir?
- Bir çocuk radyosu kuracağız.
Çocuklar hep bir ağızdan atıldılar:
- Çocuk radyosu mu? O da ne?
Sıla anlattı:
- Benim büyük teyzem var ve
bazen onunla sohbet ederiz.
Teyzem bana çocukluğunu anlatır.
İşte radyo fikrini de ondan aldım.
Onun çocukluğunda internet ve
bilgisayar yokmuş. Televizyon
da tek kanallıymış ve az sayıda
program oluyormuş. İnsanlar
hem eğlenmek hem de haberleri
dinlemek için çoğunlukla radyo
dinlerlermiş.
- Ne kadar da sıkıcıymış, dedi
Zeynep.
- Hiç de değil. Teyzem o günleri
hep özlemle anıyor. Radyoda
belirli günlerde ve saatlerde çocuk
programları olurmuş. Şarkılar,
fıkralar, piyesler yayımlanırmış.
Teyzem de tüm çocuklar gibi
radyoyu dinlerken gözlerini
kapatır ve anlatılanları hayalinde
canlandırmaya çalışırmış.
- İyi de biz nasıl radyo kuracağız
ki? Bu iş için gereken aletlerimiz
yok. Nasıl yayın yapacağız, diye
sordu Alper.
- Biz radyo kurmuş gibi yapacağız,
dedi Sıla. Güzel bir fikir bulmanın
ve onu arkadaşlarıyla paylaşmanın
heyecanıyla gözleri parlıyordu.
- O da ne demek?
- Bir piyes hazırlayacağız. Bu
piyeste 23 Nisan’ı kutlamak
için radyo programı hazırlayan
çocukları oynayacağız!
- Yani kendimizi!
- Evet! Şiirler okuruz, birlikte
şarkı söyleriz, fıkralar anlatırız,
sevdiğimiz kısa hikâyeleri
seslendiririz...
- Evet! Bu çok güzel bir fikir, dedi
Seçil.
Çocuklar, bir radyo programı
piyesi sergileme fikrini o kadar
çok sevmişlerdi ki işe dört elle
sarılıp tüm hafta boyunca buna
hazırlandılar. Önce eski bir çocuk
radyo programı kaydı bulup, onu
dinleyerek hazırlıklara başladılar.
Ardından görev dağılımı yapıldı.
Titiz bir şekilde kimin ne zaman ne
söyleyeceği, neler anlatacağı ve
hangi rolü oynayacağı belirlendi.
Nihayet gösteri günü gelip
çattığında hepsi de çok
heyecanlıydı. Kendilerine küçük
bir stüdyo kurmuş, radyocular
gibi kulaklıklar takmış, okul
yönetiminden ödünç aldıkları bir
mikrofonun başında sırayla rollerini
oynamışlardı. Hepsi de dikkatli,
işlerini ciddiye alarak ve eğlenerek
çalışıyordu.
İçlerinden birisi sunucu olup
diğerleriyle bayramla ilgili söyleşiler
yapmıştı. Koro hâlinde 23 Nisan
şarkıları söyleyip şiirler okumuşlardı.
Aralarda flütle sevilen bazı
parçaları çalmış ve bir yerlerden
buldukları gonk ile programların
başlama ve bitiş anonsunu bile
usta radyocular gibi yapmaya
çalışmışlardı. Hatta program
aralarında mahalledeki bazı
dükkânların reklam anonslarını da
okuduklarında salondaki herkes,
kahkahalarla gülmüş ve avuçları
patlayana kadar onları alkışlamıştı.
Piyesin sonunda Ayla Öğretmen,
o kadar duygulanmıştı ki tek tek
hepsine sarılıp bu güzel oyun
için onlara teşekkür etmişti. Ayla
Öğretmen şöyle demişti:
- Çocuklar! Türkçemizi böyle güzel
konuşmanız, dilimizin en güzel
örnekleri olan şiirleri, şarkıları böyle
dikkatlice seslendirmeniz ve hep
birlikte ve kendi emeklerinizle
yazdığınız bu piyes, beni çok
duygulandırdı. İşte bir insanın
dilini sevmesi böyle olur. Onu en
güzel şekilde, özenle kullanarak...
Hepinizi çok seviyorum!
Çocuklar sevinçten havalara
uçtular. Onları bir de sürpriz
bekliyordu. Tatil dönüşü sınıfa
girdiklerinde öğretmen masasının
üzerinde küçük bir nostaljik radyo
buldular.

Kök-Türkçem Benim Hazinem

Yazan: Ayşegül Sözen Dağ

Kök

Dilim bir gökyüzü,
Resim defterim
Çizdiğim kuşların cıvıltısı
Boyalarımın mavisi Türkçe.
Dilim bir armağan,
Ninemin masalları
Annemin sarılması
Babamın eve gelişi Türkçe.
Dilim bir çiçek,
Kırlardaki kelebek
Çınar ağacının gölgesi
Dağların en yücesi Türkçe.
Dilim bir kök,
Kardeşlik türküleri
Toprağın bereketi
Çocukların gülüşü Türkçe.

Yazan: Mustafa Uçurum

Türkçem Benim Hazinem

Dilime en çok Türkçe yakışıyor
Söylediğin ninniler
Dinlediğimiz türkü
Dağ çiçeklerinin adı
Senin sımsıcak sesin
İçime değiyor anne.
Bir şiir okuyorum
Daha bir renkleniyor kelebekler
Yağmur daha güzel yağıyor
Ben konuşunca
Penceremden giriyor güneşin sıcaklığı
Her yer bayram yeri
Adı Türkçe olan bir yıldız
Yol gösteriyor bana
Türkçem benim hazinem
Yüzüme vuran ışık
Saçıma taç yaptığım papatya
Sen de bir şarkıya başla benimle
Harfler havalansın dilimizden
Bahar gibi çiçekli
Annem gibi sımsıcak

Türkçesi Yok Muymuş?

Yazan: Müzeyyen Çelik Kesmegülü
Resimleyen: Şebnem Aydın

Merhaba, benim adım Ali. Konuşmayı
biliyordum ama okumayı bilmiyordum.
Okumayı bilmediğim için annem bana
hep kitap okurdu. Uykuya dalamadığım
zamanlarda bana güzel sesiyle
ninniler söyler, şiirler okurdu. Annemin
şefkat dolu, sıcacık sesi ruhumu ısıtır;
uyur kalırdım. Sabah da mutlulukla
uyanırdım.
Birinci sınıfa başladığımda sabah erken
uyanmak bana biraz zor gelmişti.
Buna rağmen okumayı öğreneceğim
için okula gitmeye can atıyordum.
Artık istediğim kitapları kendim
okuyabilecektim. Okulun ilk günlerinde
çizgi çalışmaları yaptık. Sonra da
harfleri öğrenmeye başladık. Çizgi,
harf, hece derken günler ilerledi ve
kitaplardaki o karmaşık sembollerin
hepsi bir anda anlam kazandı. Artık
okuyabiliyordum.
Öğretmenimiz bize dilimizin
“Türkçe” olduğunu söyledi. Sokakta
arkadaşlarımızla oynarken
konuştuğumuz; annemize, babamıza
seslendiğimiz; derdimizi anlattığımız
dilimiz Türkçe! Bu sözcük çok hoşuma
gitmişti. Anneme, “Türkçe çalışalım mı?”
diyordum hep.
Bir süre sonra kısa hikâyeler okumaya
başladık. Okumak ve okuduğunu
anlamak gerçekten çok güzelmiş.
Harflerle kelimeleri, kelimelerle cümleleri
anlamlandırabildikten sonra dünyam da
değişti, bunu hissedebiliyordum.
Yaz tatili geldi, karneler dağıtıldı. Artık
zorlanmadan çevremdeki bütün yazıları,
tabelaları ayırt ekmeksizin okuyorum.
Okudukça da hızlanıyorum. Evde
bağıra bağıra okumak en sevdiğim şey.
Annemle babam, kafalarının şiştiğini
söylüyorlar. Yine de bu keyfimden
vazgeçmiyorum.
Havanın çok güzel olduğu bir cumartesi
günü annem, “Yürüyüşe çıkalım mı?”
diye sordu. Bu teklif bana cazip geldi.
Üstelik çarşıdaki simitçiden taze
simit alma fikri de bir anda aklıma
düştü. Çarşıya yavaş yavaş yürüyerek
gidecektik. Yavaş yürüdüğümüz için de
yoldaki bütün tabelaları, dükkânların
camlarındaki yazıları okumaya
çalışıyordum. Annem de bana sabırla
katlanıyordu. Yalnız bir şey vardı:
Ben okuduğum tabelaları anlamıyordum.
Yoksa okumayı unutmuş muydum?
Fitnes Center ne demek?
Spa ne demek?
Restaurant ne demek?
Computer ne demek?
Rent a Car ne demek?
Laundry ne demek?
Gym Center, Fast Food, Chanta ne
demek?
Bunları anlamayı geçin, seslendiremiyordum
bile.
Annem, bu kelimelerin hepsinin yabancı
dillerden alınan kelimeler olduğunu
söylüyor, kendince bana Türkçelerini
açıklamaya çalışıyordu. “Neden Türkçesi
varken bunları yazıyorlar?” diye sordum.
Annem durdu: “Gerçekten bilmiyorum!
Sanırım yabancı kelime kullandıklarında
kendilerini daha havalı ve kaliteli
zannediyorlar. Hâlbuki bizim Türkçemiz
her şeye yeter. Marka olmaya da yeter.”
Annemin ne demek istediğini
tam anlamamıştım ama okuyup
anlayamadığım onca yazı beni üzmüştü.
Okumayı tam öğrenemediğimi
sanmıştım. Keşke Türkçe yazsalarmış.
Türkçesi varmış.

Kedi Kıraathanesi

Kelime Müzesi

Yazan: Hüseyin Ozan Uyumlu
Resimleyen: Sibel Büyük

Ankara’da yaşıyorum, on iki yaşındayım ama Ulus semtine daha
önce hiç gitmemiştim. Sıvası dökülmüş, camları kırılmış evleri
görünce epey şaşırdım doğrusu. Ancak öğretmenimiz, Ulus’un
Ankara’nın en eski yerleşim yerlerinden biri olduğunu söyleyince
bu eski evlerin geçmişin bir parçası olduğunu düşündüm. Ankara
Kalesi’ne çıktığımızda eski evlerle yeni evlerin bir arada olduğunu,
rengârenk çatılarıyla farklı boylarda ve şekillerde binlerce mimari
yapı bulunduğunu fark ettim. Geçmiş ve bugün nasıl da iç içeydi.
Ankara Kalesi’ni gördükten sonra sıra geldi müze ziyaretine. Daha
önce tarih müzesi görmüştük; içinde heykeller, kabartmalar, silahlar,
çömlekler ve daha birçok eşya vardı. Ama bu müze çok farklı; Kelime
Müzesi. İçinde kelimeler sergileniyor. Çok ilginç değil mi?
Müzeye girmek için sıra beklerken tüm arkadaşlarımla şunları
düşünüyorduk: Kelimeler nasıl sergilenir? Binlerce kelime, küçücük bir
müzede nasıl gösterilir?
İçeriye girdiğimizde şaşkınlıktan ağzımız
açık kaldı. Sıklıkla kullandığımız kelimelerin
tam olarak anlamını, kelimelerin geçmişten
bugüne nasıl dönüştüğünü, kelimelerin
somutlaştırılınca nasıl akılda kalabileceğini
anladık. Türkçemizin ne kadar köklü, zengin
bir dil olduğunu ve ne kadar çok kelime
barındırdığını öğrendik. Bu arada dağarcık
kelimesinin bir anlamı da çobanların
yemeklerini koydukları deriden bir çantaymış.
Bunu da öğrenmiş olduk.
Dönüş yolunda öğretmenimiz bize ödev verdi.
Kelime Müzesi’nde en ilgi çekici bulduğumuz
kelime ya da deyimi defterimize anlamıyla
birlikte yazmamızı istedi. Bir de sınıfta
oluşturacağımız “kelime müzesi” için her
öğrencinin çalışma yapmasını tembihledi.
Bana en çok “kös” kelimesi ilginç gelmişti. Kös,
eskiden Türklerin çaldığı koskoca bir davulmuş.
Kösler atın yanlarına bağlanarak taşınırmış.
O kadar ağır ve büyük olurlarmış ki seyahat
sırasında yerini değiştirmek için uğraşılmazmış.
İşte “kös kös oturmak” deyimi buradan
geliyormuş.
Akşam okuldan eve geldiğimde gezimizi,
özellikle müzede gördüklerimi heyecanla
anne ve babama anlattım. Babam, Türkçenin
en güzel örneklerinin türkülerde yer aldığını
söyledi. Bağlamasını duvardan indirdi, bir
türkü çalıp söyledi:
“Manda yuva yapmış söğüt dalına,
Yavrusunu sinek kapmış gördün mü?
Amanin yandım
Amanin amanin amanin yandım
Tiridine tiridine tiridine bandım
Bedava mı sandın para verdim aldım
Sabahleyin erken çifte giderken
Öküzüm torbadan düştü gördün mü?
Sabah ezanını okurken-aman aman
Müezzin minareden uçtu gördün mü?”
Benim şaşkın bakışlarımı gören babam “Haydi,
bu türküde ne anlatıldığını beraber araştıralım,
kelime müzenize çok şey katacağına eminim.”
dedi. Türkçemizin bana hangi güzel sürprizleri
hazırladığını görmek için koşarak defterimi
almaya gittim. Eğlenceli ödevleri çok severim.

Kelimelerin Büyülü Gücü

Yazan: Seher Esra Akyol
Resimleyen: M. Ahmet Demir

Onu ilk kez Millet Kütüphanesinin beşinci katında görmüştüm.
Esrarengiz, değişik bir havası vardı. Birkaç adım yaklaşıp dikkatlice
baktım ona. Nereden getirilmişti yoksa bir sahaftan mı? Kafamda
çoğalan sorular yankılanmaya başlamıştı. Zihnimi kurcalayan
sorulardan hızlıca sıyrılıp düşüncelerim hiç bölünmemiş gibi
kaldığım yerden onu incelemeye devam ettim.
Gerçekten merak uyandırıyordu. Onu tanımayı çok istiyordum.
Onu tanımak için yeterli zamanım var mıydı? Kolumdaki saate
bakmamla çığlık atmamak için elimle ağzımı kapatmam bir
oldu. “Olamaaaz, yine geç kaldım. Saatler ne kadar hızlı geçiyor
burada!” dedim telaşla.
Onu tanımaktan vazgeçip
annemle buluşma noktası
olarak belirlediğimiz okuma
salonuna yöneldim ama
yolun yarısında dayanamayıp
vazgeçtim. Hızlı adımlarla geri
döndüm.
Heyecanım, içimde kelebek
olmuş uçuşuyordu. Hemen rafa
uzandım ve iki parmağımla
narin bir şekilde çekip aldım
onu. Yer arama telaşına bile
düşmedim. Yanı başımdaki
merdivene çöküp oturuverdim.
Elime aldığım cilt, ilk günkü
gibiydi. Canlı, parlak bir
kapağı vardı. Kapağını kaldırıp
sayfaları okumaya, çevirdiğim
her sayfayı koklamaya
başladım. Kelimeler bir gül,
karanfil, nergis olmuş, mis
gibi kokuyordu. Okudukça
denizin derinlerine çekilir gibi
kitabın heyecanlı sayfalarında
kayboluyordum. Kelimelerin
gücüyle büyülendiğim bir
dünyaydı bu. Ucu bucağı
olmayan, sınırsız bir dünya.
“Öykü, yine geciktin!”
diyerek merdivende yanıma
oturan tanıdık bir sesle
irkildim. Kendimi kitaba öyle
kaptırmıştım ki neye uğradığımı
şaşırmıştım.
“Seni bulmak için tüm katları
gezmek zorunda kalmasaydım
bu kadar yorulmayacaktım.
Zahmet olacak tatlım ama
böyle zamanlarda telefonunu
sessizden titreşime alsan iyi
olur!” diye sitem etti annem.
Kızaran yüzümü kitapla
kapattım. Ben annemden
özür dilerken annem, zihnimi
okurcasına kulağıma eğilip
fısıldadı:
“Kitabı bu merdivende oturarak
bitirmeye niyetlenmedin, değil
mi? Haydi, ne duruyorsun!
Gidelim de bir an önce kitabı
ödünç alalım.”
Merdivenlerden kalkarken
annemin gözlerinin içine bakıp
bir kez daha şükrettim.
İyi ki bilgisi ve üstün sezgileriyle
beni kitap gibi okuyan anlayışlı
bir annem ve kelimelerin
büyülü gücüyle yoğrulmuş
kitaplar var!

Dil Mirası Koruyucusu

Yazan: Elçin Çetinkale
Resimleyen: Şebnem Aydın

Bahçede oynarken yoldan geçen birinin kullandığı bir kelime dikkatimi çekiyor.
Top oynamayı aniden bırakıyorum. Sitenin küçük futbol sahasından hızla çıkıyorum.
Telaşla ardı ardına zile basıyorum. Annem kapıyı açtığında gözlerindeki endişeyi
okuyorum.
“Yeni bir kelime duydum. Unutmadan defterime yazmaya geldim!” diyorum.
Annem her zaman olduğu gibi sokakta, yolda, televizyon başında belgesel izlerken
duyduğum yeni kelimeleri hızla defterime yazmama alışkın. “Neymiş o kelime?
Bana da söyle!” diyor. Donakalıyorum. Uçtu. Az önce aklımda tutmak için defalarca
zihnimden tekrar ettiğim kelime sanki balon oldu gökyüzüne uçtu.
“Oğlum, Ne oldu?” diye soruyor annem.
Belki de ilk kez işittiğim o yeni kelimeyi
hatırlamakta zorlanıyorum.
“Unuttum galiba…” derken aklıma geliyor:
“seğirmek”
Koşuyorum, odama girip masamın üzerinde
duran Kelime Toplayıcısı defterimi açıp
yazıyorum: Seğirmek. Gözüm seğiriyor.
Kelimeyi kullanan böyle söylemişti.
Sözlüğümü açıyorum, kelimenin anlamını
da defterime ekliyorum. Şimdi oyuna
dönebilirim.
Evet, az çok anlamışsınızdır. Ben bir
kelime toplayıcısıyım. Okuduğum,
işittiğim tüm yeni kelimeleri topluyorum.
Sonra kendi cümlelerimin içinde o
kelimeleri kullanıyorum. O kelimelerin
yer aldığı atasözlerini buluyorum. Uzun
ya da derin olayların atasözleriyle,
deyimlerle ifade edilmesini çok seviyorum.
Dilimizi kullanırken atasözlerinin beni
zenginleştirdiğini hissediyorum.
Oyuna döndüğümde arkadaşlarım beni
iyi tanıdıkları için yine bir kelimenin
peşine takıldığımı anlıyorlar. Sahada top
koşturmaktan yorulmuşlar.
Ali, “Üç Kelime Bir Atasözü oyununa
başlayalım, dinlenmiş oluruz.” diyor.
Sahada yere oturuyoruz, başlıyoruz yeni
kelimeler bulmaya.
“Zor kelimeler seçelim.” diyor Demir.
Hemen başlıyoruz oyunumuza.
Akşam oluyor. Evlerimize dağıldığımızda
yeni kelimeleri defterime ekliyorum.
Atasözlerini ilk kimler kullandı acaba?
Sakla samanı gelir zamanı, diyen ilk
insan kimdi? Sonrasında bunları dilimizin
zenginliğiyle birleştirip kullanmaya devam
edenler kimlerdi?
Sahi sözlükleri yazanlar yeni kelimeleri
nasıl buluyorlar? Siz de benim gibi merak
ediyor musunuz? Bunları düşünürken
yorgunluktan uyuyakalıyorum. Rüyamda
ağaçların, evlerin, nehirlerin kelimelerden
olduğunu görüyorum. Ağaçların dallarında
harfler hışırdıyor, göllerde kelimeler zıplıyor.
Bulutlar atasözlerine dönüşmüş. Sözlük,
gökyüzü olmuş. Kelimeler, yıldızlar gibi
parlıyor.
Annemin sesiyle uyandığımda bir an nerede
olduğumu anlayamıyorum. Yemeğimi yer
yemez rüyamı yazıyorum. Rüyam, yeni bir
hikâyeye ilham oluyor: Kelime Toplayıcısı
Geçmişten Günümüze Dil Mirasımızın
Peşinde. Ana karakterim, Dil Mirası
Koruyucusu, dünyanın tüm kütüphanelerini
geziyor. Köyleri ziyaret edip gittiği
yörelerin bilge insanlarıyla sohbet ediyor.
Karakterimin bu yolculuğunda karşılaşacağı
maceraları siz okurlarımla birlikte yazmayı
hayal ediyorum.

Parmak Uçlarımdaki Özgürlük

Yazan: İbrahim Elibal
Resimleyen: Ramila Aliyeva

Küçük bir kasabada doğal
güzelliklerin, mutlu insanların ve cıvıl
cıvıl kuşların arasında yaşıyorum.
Çevremdeki bu güzellikleri görmek
yerine duyarak, dokunarak ve
koklayarak tanıyorum. Çünkü çok
küçükken geçirdiğim bir hastalık
nedeniyle görme yeteneğimi
kaybetmişim. Geçen yıl okula
başladım. Bu durumdan oldukça
mutluyum çünkü artık yaşıtlarım gibi
okuyup yazabiliyorum.
Arkadaşım Elif’in evine misafirliğe
gittik. Elif ve ben farklı okullara
gidiyoruz ama aynı anda okumayı ve
yazmayı öğrendik. Elif, benim
kullandığım Braille alfabesini merak
edip bu alfabeyi nasıl öğrendiğimi
sordu. Braille alfabesini öğrenme
sürecimi ona anlatmaya başladım:
Okula başladıktan ve bazı temel
şeyleri öğrendikten sonra öğretmenim,
“Kuzey, bugün yepyeni bir şey
öğrenmeye başlayacaksın!” dedi. Çok
heyecanlandım ve kalbim neşeyle
doldu. “Nedir bu, öğretmenim?” diye
merakla sordum. “Braille alfabesi
ile yazmayı öğreneceksin.” O an
heyecanım zirveye ulaştı. Kısa bir
süre sonra öğretmenim beni bu sihirli
noktaların dünyasına yolculuğa
çıkarmak için Braille yazısını
öğretmeye başladı.
Öğretmenim beni Braille alfabesiyle
tanıştırdı. Parmaklarımı, kabartma
noktalarının üzerinden geçiriyordu.
Her bir nokta, bir harf ya da sembolü
temsil ediyordu. Başta bu noktaları ayırt
etmek zor olsa da sabırla çalıştım ve kısa
sürede her birini tanımayı başardım.
Parmaklarımı Braille noktalarının
üzerinden tekrar tekrar geçirerek pratik
yaptım. Dokunuşlarımın, parmaklarımın
altında artık şekil almaya başladığını
hissettim. Öğretmenim beni sürekli
teşvik etti. Öz güvenim arttıkça
mutluluğum da arttı. Artık Braille ile
yazmayı sabırsızlıkla bekliyordum.
Sonunda, bağımsız olarak ilk kelimemi
yazdım. Güzel ülkemizin adını, “Türkiye”
kelimesini yazdım...
Beni dikkatle dinleyen Elif’e Braille
yazısını anlattım ve hiç yanımdan
ayırmadığım Braille yazmaya yarayan
ve "tablet" adı verilen aracı tanıttım:
"Braille yazmaya yardımcı olan
tabletin farklı boyutlarda birçok çeşidi
vardır. Yan yana dikdörtgenlerden
oluşan her bölümde, altı adet delik
bulunur. Taşınabilir tabletlerin
genellikle dört satırı vardır. Tabletlerin
üst bölümü sola doğru açılmaktadır.
İki bölüm arasına çok kalın olmayan
karton yerleştirilir. Daha sonra üst
bölüm kapatılarak karton sabitlenir.
Tabletle Braille yazı sağ taraftan
başlayarak sol tarafa doğru ucu sivri
bir araçla yazılır. Yazma işlemi bitince
kâğıt, tabletten çıkarılarak çevrilir.
Soldan sağa doğru parmaklarımızın
uçlarını kullanarak yazdığımız yazıyı
okuruz. Braille yazıyı sadece tabletle
değil, Braille daktilo ve Braille monitör
gibi araçları da kullanarak yazabiliriz."
Braille alfabesine yönelik merakı iyice
artan Elif’e, bu yazının kim tarafından
geliştirildiğini ve bazı özelliklerini
anlattım: “Braille alfabesi, kendisi
de görme engelli olan Louis Braille
tarafından 1821 yılında icat edildi.
Bu alfabede, kabartma noktalarıyla
harfler, rakamlar, noktalama işaretleri
ve özel semboller temsil edilir. Her
bir Braille karakteri, altı noktadan
oluşur ve farklı kombinasyonlarla farklı
karakterleri temsil eder."
Zamanın nasıl geçtiğini anlamadan
annem, "Haydi Kuzey, artık gidiyoruz."
dedi. Elif’le vedalaşıp evin yolunu
tuttuğumuzda akşamın serin havası
yanaklarımı okşuyordu. Artık yazabiliyor
olmamın yanı sıra Braille okumak
da benim için önemli bir beceri
hâline geldi. Kitaplar artık benim için
erişilemez değildi çünkü Braille yazılmış
kitaplar aracılığıyla dünyanın her
köşesine yolculuk yapabilecektim. Bu,
benim için sadece bir eğlence değil;
aynı zamanda bilgiye ulaşmanın ve
kendimi geliştirmenin bir yolu hâline
gelecekti.
Öğretmenimiz bir gün dilimizin
zenginliklerinden bahsettiğinde
aklıma hemen denemeler, şiirler,
öyküler, romanlar ve masallar geldi.
Dilin derinliklerindeki bu zenginlikleri
keşfetmenin heyecanını hissediyorum.
Braille yazısı, bana bu zenginlikleri
keşfetme ve yaşama fırsatı veriyor.
Artık kendi dilimin güzelliklerini
keşfetmenin keyfini çıkartacağımı
biliyorum.
Dilin sınırları yoktur. İster mürekkep ile
yazılsın ister kabartma noktalarla...
Kelimeler, hepimize ilham verir.
Hepimizi eğitir ve birleştirir. Braille
benim için bir iletişim aracı olmaktan
çok sonsuz mucizelerle dolu bu
dünyadaki umut ışığı hâline geldi.
Her bir dokunuşta yeni bir hikâye,
yeni bir yolculuk başlıyor. Braille
sadece kelimelerin anlamlarını
taşımakla kalmıyor, aynı zamanda
ruhumu besliyor ve hayal gücümü
canlandırıyor. Bu yolla dili hissetmek
ve yaşamak, gerçek anlamda hayatla
derin bir bağ kurmamı sağlıyor.

Dil Nöbetini Devralıyoruz

Yazan: Erkan AKAY
Resimleyen: Sinem ÖZTÜRK

Babası çocuğu omuzlarından tuttu. Gözlerinin
içine, ta derinlerine, orada birini görmek ister
gibi baktı; “Seni askerî okula göndereceğim.”
dedi. Elinde Kur’an tutuyordu. Bir yemine dönüşüyordu
babanın niyeti. Oğlan, kitabı babasının
elinden aldı, öptü, başına koydu ve cevap verdi:
“Belki göndereceksin ama ben ozan olacağım.”
Yıllar sonra, 1935’te ilk kitabının çıktığı gün, artık
büyümüş olan o çocuğun omzuna ilk rütbesi
de takılıyordu. Karşılıklı yeminler tutulmuş, hem
asker hem şair olmuştu Fazıl Hüsnü Dağlarca.
Henüz okuma yazmayı öğrenmeden sözcüklere
tutulmuştu. Dilini, Türkçeyi; bir oyuncak
gibi, bir arkadaş gibi sevmişti. Dünya Savaşı’na
doğmuş, gönlü yaralı bir çocuktu. Henüz beş
yaşındayken İtalyanlar onun şehri Konya’ya
girdiklerinde, güzelim toprağına koca bir haç
çizmişlerdi de sırf o haçı silmek için uzunca bir
yol yürümüştü küçük Fazıl Hüsnü. O yılları hiç
aklından çıkarmamıştı.
“Her çocuk bir bayraktır.” sözü o günlerden
gelir konar şiirine. Silahından çok şiiriyle korur
vatanını. “Türkçem, benim ses bayrağım!” der,
Ulubatlı Hasan gibi taşır o bayrağı dil kalemizin
burçlarına. Bu vatanı savunduğu gibi;
Vietnam’ı, Türkistan’ı, Cezayir’i, Filistin’i de
Türkçeyle savunur. Bütün zulümlere, haksızlıklara,
hadsizliklere Türkçeyle ve şiirle cevap
verir. Dünyanın acılarına derman olma görevini
Türk’e yükler. Gençken insanın birçok dileği olur
ama o, “Tanrım, bana şiirimi yazdır.” diye dua
ederdi.
Bugün biz, yüklendiğimiz bu görevin hakkını
vermek için öncelikle dilimizi yersiz kullanımlardan
ve yabanıcı kelimelerden temizlemeli, parlatmalıyız.
Eğri büğrü kurguladığımız cümlelerden,
hedefinden sapan ifadelerden korumalıyız.
Düşüncelerimizi tertemiz bir dil pınarından
geçirmeli, dünyanın merhamet kuraklığı çeken
çöllerine can suyu gibi akıtmalıyız.
Türkçemizin başında bekleyelim. Onun nöbetini
tutalım. Yanlış yazılan, yanlış söylenen kelimeleri
ayıklayalım ki dil kalemiz yıkılmasın. Virgüller,
noktalı virgüller, ne olduğu belli olmayan iki
noktalar başıboş dolaşmasınlar dil ülkemizde.
-de’ler, -da’lar, -ki’ler hangi kelimenin elinden
tutup hangisinden tutmayacaklarını bilsinler.
Kütüphanene, Türkçemizde çok yapılan yanlışları
gösteren en az bir kitap ekle. Boş vakitlerinde
o kitaba göz atarak dilini yanlışlar girdabından
koru. Arkadaşlarına, öğretmenlerine
bu konuda yardımcı ol. Elde edeceğin becerinin
seni nasıl da parlatacağını; ağzından çıkan,
kâğıda dökülen cümlelerin nasıl da dikkat çekeceğini
çok kısa zamanda göreceksin. Ve dalgalandırdığın
dil bayrağını ardından gelenlere
gösterirken gururla şöyle diyeceksin: “Benim
dilim dünyanın en güzel dilidir.”

Kelimenin Anlamını Yanlış Bilmek

Yazan: Yaşar Çağbayır
Resimleyen: Nur Dombaycı

Beklenen tatil geldi çattı. Oktay; uzun
zamandır köye, dedesiyle ninesinin
yanına gitmek istiyordu. Köyleri burnunda
tütüyordu. Anne babası çalıştıklarından
Oktay’ı köye getirdiler. Ninesi Oktay’ı
kucakladı, bağrına bastı. Çevredeki
ağaçlar yeşillenmiş, her biri çeşit çeşit
meyveye durmuştu. Annesiyle babası
hafta sonu kalıp döndüler.
Günler geçiyor, Oktay arkadaşlarıyla
oyunlar oynayıp eğleniyordu. Ağaçların,
çiçeklerin, otların güzelliklerine doyamadı.
Ninesinin kendini çağırdığını duydu,
koşup geldi. Kadıncağız sofrayı kurmuş
bekliyordu.
“Tosunum acıkmıştır... Yufka ekmeğine yağ
çalıvereyim mi?” dedi.
Oktay “Hayır, istemem!” diye karşılık verdi.
Ninesinin “yağ çalmasını” doğru bulmadığı
için “Hayır.” demişti. Köyde kaldığı günler
boyunca da bu soruya hep “Hayır,
istemem.” yanıtını verdi.
Aradan bir hafta geçti. Annesi, babası
ve ağabeyi Korhan köye geldiler. Korhan
ağabeyi, ne de çok şey biliyormuş köyle
ilgili. Oktay’ı sabah erkenden uyandırdı,
bahçe kadar geniş avluya indiler. Oktay
buradaki hayvanlardan çekindiği için hiç
yanlarına varmamıştı.
Korhan, Oktay’ı ahıra götürdü. Ninesinin
az önce sütünü sağıp tencereye süzdüğü
sarı ineği tanıttı, yanındaki buzağıyı
okşayıp sevdiler. Korhan kardeşine “Bak,
ninemin bize yedirdiği yoğurt, peynir,
yağ işte bu ineğin sütünden oluyor.” diye
bilgi verdi. Oktay, ninesinin “yağ çalmak”
sözünü hatırladı. Ağabeyine sordu:
“Ağabey, ninem bu sütten yağ yapıyor da
niçin başkasından yağ çalıyor?”
“Nasıl dedin?”
“Ninem, ‘Yağ çalıvereyim mi?’ diyordu
da...”
Korhan, kardeşinin saflığına gülmekten
katılarak “Sen, ninemin hırsızlık
yapacağını mı sandın?” diye sordu.
“Öyle değil mi, yağ çalacakmış.”
“Sen ‘çalmak’ sözünü yanlış anlamışsın
kuzum!” dedi Korhan.
“Ne oluyor? Sabah sabah ne kıkırdarsınız?”
diyerek babaları göründü.
Oktay, ninesinin kendisine söylediği “yağ
çalıvermek” sözünü düşündüğü şekilde
anlattı. Babası gülümsedi:
“Dün akşam, ninen yufkaları ısıtıp
tereyağı sürerek bize dürüm yapmadı
mı? Çocukken ben çok severdim de her
sabah böyle dürüm yapıverirdi. Sizin de
seveceğinizi düşünmüş olmalı.”
“Ama ‘çalıvereyim’ dedi. Ben de ‘hayır’
dedim.”
“Ekmeğe yağ ‘sürmek’ anlamında
‘çalmak’ kelimesi kullanılır. Evimize
döndüğümüzde sözlüğe bakarsan
‘çalmak’ sözünün ‘sürmek’ anlamına
geldiğini de görürsün.” dedi babası.
Oktay “çalmak” sözünü anlamadığı
için ailesi gelene kadar o güzelim yağlı
dürümden mahrum kaldığına hem
üzüldü hem şaştı hem de ninesinden
utandı.
“Doğru anlamak, doğru düşünmek için
sözlük çok gerekliymiş.” dedi.

Annem Yeryüzüydü Babam Gökyüzü

Yazan: Tolga Erenus
Resimleyen: Ersin Şahin

Ömrümün en güzel
renklerini, Anadolu’nun
kalbinde geçen
çocukluğumda biriktirmişim.
Bunu yıllar yıllar sonra
anladım.
Yüksek bir dağın başındaki
köyümüz, denize uzak ama
sanki gökyüzüne çok yakındı.
Köyün sokaklarının yanı sıra
çevredeki tepeler, çayırlar,
harman yeri ve meyve
bahçeleri hep oyun alanımızdı.
Gündüzleri güneş, bulutlar,
kuşlar, keçiler, inekler, böcekler
ve bitkiler çoğu zaman
oyunlarımızın bir parçası
olurdu; geceleri ise ay ve
yıldızlar…
Büyüklerimiz kadar yerdeki toprak veya
gökteki bulutlar da bir şeyler anlatırdı
bize… Köydeki ihtiyarlar, bulutlara veya
uzak dağların ucundaki ufuklara bakıp
hava durumunu tahmin ederlerdi. Nasıl
oluyor da her seferinde dedikleri doğru
çıkardı. Doğanın fısıldadığı işaretlere
bakıp o hafta havanın nasıl olacağının,
o yıl kışın sert geçip geçmeyeceğinin,
o yaz hangi meyvelerin bol olacağının
ipucunu verirlerdi. Doğanın sesleriyle ve
renkleriyle bütünleşen bir bilgelik vardı
etrafımızda...
O zamanlar farkında olmasak da
kış gecelerinde kandil ışığı altında
babaannemin anlattığı masallar,
yazın tarlada çalışırken dedemin ara
sıra söylediği türküler, başta annem
olmak üzere tüm büyüklerimizin her
sözün sonuna eklediği atasözü veya
deyimler, hep yeni bir bilgi ve farklı bir
ışık katmış hayatımıza...
Soğuk havalarda annemden “Kar
yağsın, kaygı yağmasın.” sözünü
duydukça umutla her zorluğun
aşılabileceğini öğrenmişim. Ya da
annemin sıkça söylediği “Acele işe
şeytan karışır.” sözüyle serinkanlı
olmanın önemini, “Sebepsiz kuş
yuvadan uçmaz.” sözüyle de her şeyin
bir nedeni olduğunu nakış gibi işlemiş
belleğime...
Babamın “Bin bilsen de bir bilene
danış.” veya “Soran dağlar aşmış,
sormayan ovada yolunu şaşmış.” sözleri
sayesinde istişare edip ortak akılla iş
yapmanın değerini anlamışım.
Dedemden duyduğum “Ne ekersen
onu biçersin.” ile anneannemin sıkça
söylediği “Hazıra dağlar dayanmaz.”
ve “Ödünç yiyen kesesinden yer.”
öğütlerini duydukça ancak azimle
çalışıp çaba göstermenin karşılığını
alabileceğimize inancım artmış.
Babaannemin “Bir tutam tarhana
varsa ehline pişirt.” sözü, işi bilene
yaptırmanın önemini öğretmiş.
Dayımın “Çala çala bir hava bulunur.”
sözünü duydukça zamanla her şeyin bir
şekilde yoluna girebileceğini anlamışım.
Bunlar gibi birçok söz dilime işlemiş,
bugün de kullanmaya devam
ediyorum.
Hatırlıyorum da çocukluğumda
bazen evde yatağa uzanıp kitap
okurken düşüncelere dalar giderdim.
Büyüklerimden duyduklarımın,
okuduğum hikâye ve masallarda
yazılanlar kadar renkli olduğunu
hissederdim. Duyduklarımı kendi
masalıma, hikâyeme dönüştürdüğüm
uzun hayaller kurardım.
Yıllar içinde birçok kitaba ve yazıya
dokunduktan sonra iki şairin Türkçe
ile ilgili dizelerini görünce aslında
dil sevgisinin çocuklukta oluştuğunu
anladım. Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın
“Türkçem, benim ses bayrağım” dizesi
ile Cemal Süreya’nın Yunus Emre’yi
tanımlarken söylediği “Yunus ki süt
dişleri Türkçenin” dizeleri, bana kendi
çocukluğumu anımsattı.
İşte o zaman, çocukluk dünyamda
annemin toprak gibi eliyle, diliyle
beni büyüten yeryüzüm olduğunu;
babamın da gökyüzüm gibi hayatıma
ufuklar açtığını hissettim. Onlardan
başka tanıdığım olan birçok yıldız,
güneş ve ay ile çocukluğumun gökyüzü
aydınlanmış.
Çocukluğumda duyup gördüklerim,
bugün hayatıma renk ve ışık katmaya
devam ediyor.

Kutsal Bir Emaneti Taşır Gibi

Yazan: Hüseyin Kaya
Resimleyen: Ramila Aliyeva

Konuşmayı ne zaman öğrendiğimi
hatırlamıyorum. Söylediğim ilk
kelime neydi, onu da hatırlamıyorum.
Anne mi, baba mı yoksa dede miydi
dudaklarımdan dünyaya düşen ilk
kelime? Önce “anne” demişimdir sonra
“baba” ve sonra “dede.”
ANNE, NE GÜZEL KELİME.
Söylediğim ilk kelimeyi hatırlamıyorum
ama annemden duydum kullandığım
kelimelerin çoğunu. Konuşmayı
seviyorsam ve konuşulan her şeyi
dinliyorsam biraz da bu yüzden.
Annemin, babamın, dedemin, ninemin
emaneti gibi sanki kelimeler. Onlardan
işittiğim her yeni kelimenin karşılığını
önce kendim bulmaya çalışıyorum.
Bazen bulamıyorum, bazen bulsam da
anlamıyorum ve soruyorum:
- Anne, höllük ne demek?
- Baba, yamaç ne demek?
- Dede, pürçekli ne demek?
Bir şeyler söylüyorlar, anlatıyorlar. Bazen
gösteriyorlar ve soruyorlar:
-Anladın mı?
Anlamıyorum, susuyorum, kafam karışıyor…
Kelimeler yalnızca konuşulurken çıkarılan
sesler değil ki hemen anlayayım onları.
Her kelime canlı bir çiçek sanki. Bir çiçeği
tanımak için adını bilmek yeter mi,
resmini görmek yeter mi? Her çiçeğin bir
zamanı var, rengi var, kokusu var. Ben de
kelimeleri galiba renginden, kokusundan
tanıyorum.
KELİMELER ÇİÇEK, CÜMLELER ÇİÇEĞE
DURMUŞ AĞAÇ. Bu ağacın üzerinde bir
salıncakta sallanıyorum konuşurken,
konuşulanı dinlerken. Kalbim havalanıyor.
Kelimeler hemen yanımda değişik
seslerle ötüşen kuş sanki. Kendilerini
göremiyorum ama seslerini duyuyorum.
Onları bulmaya, yakalamaya çalıştığımda
susuyorlar; kaçıyorlar. Kanat seslerini
duyuyorum sadece. Sadece dinlesem
sorun yok. Güzel güzel ötüyorlar.
Kelimelerin her birinin ayrı bir hikâyesinin
olduğunu da düşünüyorum. Onların
da ailesinin, dedesinin, kardeşlerinin
olduğuna inanıyorum. Onların da sevinçli
olanı, üzgün olanı var; buna inanıyorum.
Bazen de aklıma öylesine geliyor
kelimeler.
Gül, diyorum; gülüyor bütün çiçekler,
ağaçlar, kuşlar.
Sevgi, diyorum; güzelleşiyor dünya.
Git, diyorum; boynunu büküyor küçük bir
kedi. 
Bütün bunları düşünmek yorsa
da beni, kelimelerin süslediği
bu bahçede gezinmek sonsuz
bir mutluluk! Bu mutluluk her şeyi
unutturuyor.
Konuşmayı ne zaman öğrendiğimi hatırlamıyorum.
Anlamını bilsem de bilmesem de durup durup
tekrar ediyorum kelimeleri. Bir masala başlar
gibi, bir oyun tekerlemesi gibi, ninni gibi…
Kalbimde, atalarımdan devraldığım
kutsal bir emaneti taşır
gibi taşıyorum. Sonra
konuşuyorum yıldızlarla,
rüzgârla, güneşle,
toprakla, insanlarla.
İnsanlar her zaman
anlamasa da dağlar,
ırmaklar, bulutlar
anlıyor beni.

Türkçenin Kalemleri Yahya Kemal BEYATLI

Yazan: Mustafa Özçelik

Asıl adım Ahmet
Agâh’tır. Sonradan
Yahya Kemal
adını aldım. 2
Kasım 1884’te
Makedonya’nın
Üsküp şehrinde
doğdum. Bu şehir
o yıllarda Osmanlı
Devleti’nin sınırları
içerisinde idi.
İlköğrenimimi
bu şehirde
tamamladım.
Babam İbrahim
Naci Bey, annem ise
Nakiye Hanım’dır.
Sonra yine o
zamanlar bir Türk
yurdu olan Selanik’e
taşındık. Bir süre
sonra annem
vefat etti. Bu durum beni çok etkiledi.
Sonra tekrar Üsküp’e taşındık. 1902
yılında ortaöğrenime devam etmem için
İstanbul’a gönderildim. Vefa Lisesinde
okudum.
1903’te eğitim amacıyla Paris’e geldim.
1904’te, Sorbonne Üniversitesinde Siyaset
Bilimi bölümüne kayıt oldum. Okulu
bitiremeden Türkiye’ye döndüm ama
burada iki önemli kazancım oldu. Tarihle
çok yakından ilgilendim. Bunda, hocam
Albert Sorel’in büyük etkisi oldu. Bu da
beni Türk tarihini araştırmaya yöneltti.
Edebiyat anlamında da burada önemli
tecrübeler edindim.
Fransız edebiyatının
Valery Baudelaire,
Albert Sorel gibi
önemli yazar ve
şairlerini tanıdım.
1913’te İstanbul'da
tarih ve edebiyat
öğretmenliği yaptım.
Bir taraftan da
düzyazılar ve şiirler
yazmaya başladım.
Bunlar çeşitli dergi
ve gazetelerde
yayımlandı. O
yıllarda ülkemiz zor
durumdaydı. Bu
durumdan kurtulmak
için Millî Mücadele
hareketi başlamıştı.
Ben de yazılarımla
bu harekete destek verdim. Cumhuriyet
kurulunca milletvekilliği ve çeşitli
ülkelerde elçilik ve büyükelçilik yaptım. 1
Kasım 1958’de İstanbul’da hayata veda
ettim. Mezarım, Aşiyan Mezarlığı’ndadır.
Benim en belirgin özelliğim elbette
şairliğimdi. Batı şiirini de iyi tanıdığım için
Türk şiirine yeni bir bakış açısı ve anlayış
getirmek istedim. Bunun için çağdaş
Batı şiiri ile eski Türk şiirinin birleşimini
sağlamaya çalıştım. En önem verdiğim
konu ise dilimizdi. Ben, bir yazar ve şair
olarak Türkçeye çok önem verdim. Türkçeyi
ağzımda annemin sütü olarak gördüm.
Süt nasıl bir çocuğun sağlıklı gelişimi
için önemliyse dil de bir kültürün
gelişimi için o kadar önemliydi.
Şiirlerimde vatan ve millet sevgisi,
doğduğum Balkan topraklarına
özlem, kahraman atalarımızın
zaferleri gibi konuları işledim.
İstanbul’u çok sevdim. Ona dair
çok şiirler yazdım. Bunun en önemli
sebebi bu şehri vatanımızın,
kültürümüzün ve dilimizin özeti
olarak görmemdir. Dil olarak halkın
kullandığı sade Türkçeyi kullandım.
Şiir ve düzyazı türlerinde çok
sayıda metin yazdım. Ama bunlar
sağlığımda kitaplaşmadı. Vefatımdan
sonra gazete ve dergilerden
derlenerek kitaba dönüştürüldü.
Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şiirin
Rüzgârıyle, Aziz İstanbul, Eğil Dağlar,
Edebiyata Dair bunlardan bazılarıdır.
Şimdi ben hayatta değilim ama şiir
ve yazılarımla sizlerle bulaşabiliriz.
Çünkü bir yazarı okumak; onunla
konuşmak, sohbet etmek gibidir.

AKINCILAR
Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik!
Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: “İlerle!”
Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kafilelerle.
Şimşek gibi bir semte atıldık yedi koldan,
Şimşek gibi Türk atlarının geçtiği yoldan.
Bir gün doludizgin boşanan atlarımızla
Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla.
Cennette bugün gülleri açmış görürüz de
Hâlâ o kızıl hatıra gitmez gözümüzde!
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik!



AZİZ İSTANBUL
Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul!
Görmedim, gezmediğim, sevmediğim hiç bir yer.
Ömrüm oldukça, gönül tahtıma keyfince kurul!
Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer.
Nice revnaklı şehirler görülür dünyada,
Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan.
Yaşamıştır derim, en hoş ve uzun rüyada
Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan.

Şifa

Yazan: Vefa Taşdelen
Resimleyen: Zeynep Begüm Şen

İki tarafı sıra kavaklarla, büyük defne
ağaçlarıyla çevrili düz yoldan geçerek
pazara doğru yürüyorum. Okul yeni
kapandı. Sıcak hava kendini göstermeye
başladı. Defnelerin taneleri irileşmiş,
beyaz kavak gövdelerine sarılan
siyah üzüm salkımları yakın zamanda
kararacak; alabilene, ulaşabilene aşk
olsun!
Pazardan sesler, bağrışmalar,
kahkahalar, insan sesleri yükseliyor.
Beni çağıran bir şey yok. Kendi hâlimde
ilerliyorum. Kâh bir taş parçasına
tekme atıyorum kâh tek ayak üzerinde
sekerek kâh ıslık çalarak yürüyorum.
Pantolonumun kopçasına astığım düdük
ve çakı, şıngır şıngır sesler çıkarıyor. Bu
ses hoşuma gidiyor nedense. Kemik saplı
bir çakı ve metal bir düdük… Ne de olsa
bir fiyakası var.
Bizim pazar yerimiz bir yamacın sırtında.
Çevreden gelen köylüler her hafta
dolduruyor pazarı. Alışveriş yapmak
isteyenler burada. Evinin ihtiyacını
görmek isteyenler, yağ, şeker, çay,
makarna almak isteyenler de burada.
Tabii içlerinde biraz hoşça vakit
geçirmek, eğlenmek isteyenler de var.
Pazar yeri, bayram yeri.
Pazar yerinin ortasında bulunan yaşlı
dut ağacının dibinde bir kalabalığın
toplandığını görüyorum. Herkes o tarafa
doğru gidiyor. Kalabalığın arasından
başımı uzatıp merakla bakıyorum.
Adamın biri bağıra çağıra bir şeyler
satıyor. Önündeki tezgâhta
küçük küçük şişeler...
İçlerinde renkli bir sıvı. Bu da neyin nesi?
Birisi soruyor: “Ne satıyorsun efendi?
Bunlar da ne?” Bağıra çağıra satış yapan
adam, “Bak Abicim!” diye başlıyor;
dudakları ve bıyıkları tuhaf bir şekilde
hareket ediyor; oldukça ciddi bir şey
söyleyeceğini hissediyorum. “Şifa bunlar,
derman! Ölüm döşeğindeki adamı ayağa
kaldırdı bu ilaçlar, abime böyle izah
edeyim.”
Hem bağırıyor hem de topladığı
paraları önlüğüne, ceplerine sıkıştırıyor.
Köylüler ceketlerinin iç ceplerinden sarıp
sarmaladıkları paraları çıkarıp aldıkları
şifalı ilaçları kırılmasınlar diye ceketlerinin
ceplerine özenle yerleştiriyorlar. Bir alan
bir daha alıyor.

Kısa bir süre içinde o kadar çok şifalı ilaç
satıyor ki satıcının cepleri gelişigüzel
sıkıştırdığı paralarla şişiyor. Avucumun
içinde sıkıca tuttuğum yirmi lirayı
uzatıyorum, “Emmi, bununla olur
mu?” diye soruyorum. “Olmaz ama
sana olsun.” diyor. Çevik bir hareketle
iki şişeyi sıkıştırıveriyor avcuma ve
“Çaktırma!” diyor. Şöyle bir bakıyor
yüzüme, gülümsüyor, bir sırrı paylaşmak
istercesine göz kırpıyor. İki küçük
cam şişenin serinliğini hissediyorum
avuçlarımda. Aklıma şöyle bir şey geliyor;
dünya ne kadar güzel, dünyada ne kadar
çok iyi insan var! Şişelere bakıyorum
hayran hayran.
Hiç durmuyorum oralarda, doğruca
evin yolunu tutuyorum. Annem kaç
günden beri yataktan doğrulamıyor.
Parmaklarımla ceketimin cebindeki
mucize şişeleri kontrol ederken içim
belirsiz bir sevinçle doluyor. Bir umut, bir
rahatlama hissediyorum. Kendi kendime
mırıldanıyorum:
Tek annem iyi olsun da…

Orada Bir Dünya

Yazan: Kürşad Atam
Resimleyen: Cemile Ağaç

Baharın ilk günleriydi. Küçük
Ali’nin evlerinin hemen yanından bir
dere akar, çok uzaklardaki denize
dökülürdü. Derenin üstünde gacur
gucur sesler çıkaran çok eski küçük bir
köprü vardı. Babası o köprüden geçip
asfalt yola çıktı. Derede, annesinin
beslediği ördekler paytak paytak
yüzüyordu. Annesi onlara ekmek
atar özellikle de yavru ördekleri
kendi çocukları gibi severdi. Ali de
bütün bunları dış kapının aralığından
seyrederdi.
Hemen her sabah gerçekleşen bu
sahnedeki tek farklılık, bu sabahın
Kurban Bayramı sabahı olmasıydı.
Babası, koyunlarıyla bekleyen
bir adamla konuşuyordu. Annesi,
tavukların bulunduğu tarafa geçmiş,
söylene söylene tavuklara yem
veriyordu. “Bu bayram da gelmediler,
ah bu koca otobüsler ah!”
Otobüs evlerinin önünde dururdu.
İçinden çok uzaklardan gelen
ağabeyi, ablaları, kuzenleri, yeğenleri
inerdi. Annesi otobüslere büyük değil
de “koca otobüs” derdi.
Ali, açık bırakılan dış kapının
aralığından merakla babasına
bakmaya devam ediyordu. Babası
da bir yandan koyunların sahibine
bir şeyler anlatıyordu. Adam, “Yok,
olmaz.” gibi şeyler söylüyordu.
“Öbür aya vereceğim işte, beni
biliyorsun.” diye babası çıkışınca
karşısındaki adam, “Tamam ama
şu arkadaki zayıf olanı al bari.”
dedi. Adam, koyunlarıyla birlikte
oradan ayrılırken “Veresiye kurban
mı olur yahu!” diye söyleniyordu.
Babası, kurbanlık koyunu almıştı
ve biraz zorlanarak eve doğru
getiriyordu. Köprüden geçerken
koyun su sesinden ürküp aniden
ileri atıldı. Deredeki ördeklerin
sesine, köprüdeki koyunun
melemesi karıştı. Tavuklar da
öbür taraftan gıdaklayarak korku
ile kaçışıyordu. Annesi koşarak
babasının yardımına yetişti.
Koyunun bir bacağı köprünün
arasına sıkışmıştı. Hayvan can
havliyle çırpınıyordu. Babası,
koyunun ipinden çekiştiriyor;
koyun, korkudan çırpınıp
duruyordu. Ali de kapıdan
bakmayı bırakıp koyunu kurtarmak
için yanlarına koştu. El ele vererek
koyunu kurtardılar. Evlerinin
önündeki dut ağacına bağladılar.
Her şey sakinleşmişti. Bayram
sabahının neşesine koyunun
iştahla karnını doyurması eşlik
ediyordu.
Bayramın ikinci günü gelmişti.
Ali’nin babası, kasabanın su
deposunda bekçilik yapıyordu.
Babası, bayram da olsa çalışmaya
devam ederdi. Ali, babasıyla onun
iş yerine gitmeyi çok severdi.
Özellikle babasının işe gittiği
yol, onun için ayrı bir eğlenceydi.
Onlar yürürken yol boyunca büyük
ağaçlar onlara eşlik ederdi. Yolun
her iki tarafında da bu kocaman
ağaçlardan vardı. Ağaçlar o kadar
büyüktü ki güneş ışıkları yola
düşmezdi. Yolun sonundaki deniz
ise dalga sesleriyle ağaçların
coşkusuna katılırdı. Bu, ona
okuduğu masallardan bir sahne
gibi gelirdi. Kocaman ağaçlarla
çevrili yolun sonunda büyük
dalgalarıyla bekleyen deniz! Su
deposuna geldiklerinde Ali bir
köşede babasını bekler; babası
da deponun vanalarını açmaya
giderdi.
Babasının işi bitince tekrar yola
koyulurlardı. Yol boyunca babayla
oğula coşkun dalga sesleri ve dev
ağaçlardaki yaprakların hışırtısı
eşlik ederdi. Ali bir o ağaçtan bir
öbür ağaca çak beşlik yaparak
babasının arkasından hoplaya
zıplaya yürürdü. Ruhundaki
mutluluk normal günlerdekinden
daha farklıydı. Yalnızca bayram
günlerinde ve sadece çocukların
duyabileceği bir mutluluk…

TARIHÎ PIYANODA GEÇMIŞTEN GELECEĞE

Yazan: Aden Su Bıcakcı
BİLSEM Dördüncü Sınıf Öğrencisi- Piyanist
Resimleyen: Ramila Aliyeva

Misafirler gelmeye başlamıştı. Herkesi
karşılıyor, koridorlarda koşuyor,
heyecandan hoplayıp zıplıyordum.
Konserimi Mekteb-i Mülkiye’nin Meray
Odası’nda bulunan yaklaşık seksen yıllık
bir piyanoda icra edecektim. Bu tarihî
mekânda, tarihî bir piyanoda konser
verecek olmak beni heyecanlandırıyordu.
Bu, müthiş bir duygu olsa da böylesine
eski bir piyanoyu kullanmak riskler
içeriyordu. Bir piyanistin en büyük
zorluklarından biri, piyanosunu her gittiği
yere taşıyamıyor olmasıdır. Her seferinde
yeni bir enstrüman ile tanışma zorunluluğu,
enstrümana alışma süresi gibi birçok şey
performansın gidişatını da etkiliyordu.
Ben öğretmenlerimin tecrübesine sahip
değildim ki! Nasıl yönetecektim bu riskleri?
Alkışlarla salona girerken bu tür
tedirginliklerle yaklaştım yaşlı
arkadaşıma. Bakalım sohbetimiz tatlı tatlı
ilerleyebilecek miydi? Kalbim yerinden
fırlayacak gibi çarpıyordu. Ama biliyordum
ki telaşım, ilk nota sesi ile yerini tatlı bir
heyecana ve belki de ilginç hayallere
bırakacaktı.
Vee!.. Piyano ile sohbetim başladı!
Parmaklarım, bu tarihî piyanonun tuşlarına
dokundukça geçmişin derinliklerine bir
pencere açılıyor gibi hissediyordum.
Piyanonun ahşap gövdesi zamanın
izlerini taşıyor; üzerindeki çatlakların,
çiziklerin her biri bir hikâye anlatıyordu.
Heyecanımın azalmaya başlaması ile
kendimi bu yaşlı piyanonun konuşabildiği
bir hayalin ortasında buluvermiştim.
- Sevgili yaşlı ve bilge piyano, ben
seyircilerin çoğunu göremiyorum. Sanki
salonda benim karşıladığım misafirlerin
dışında birileri var. Sen görebiliyor
musun?
- Biliyor musun minik dostum, senin gibi
çocukların konserlerini izlemeye çok
büyük besteciler de gelir. Şu anda
Mozart, Chopin, Debussy ve Satie seni
izliyor.
- Aaaaa! Gerçekten mi?
- Evet, minik dostum. Dokuz yaşındaki
Mozart, “Bak Bimberl, parmaklarını çok
güzel tutuyor! Kim bilir kaç saat çalıştı?”
diyor.
- Yani, şeyyy, olması gerektiği kadar
çalışamadım aslında. Bu arada konserimi
Mozart’ın köpeği Bimberl de izliyor!
İ-na-na-mı-yo-rummm!
- Evet, çok şanlısın. Senin de hayvanları
çok sevdiğini hissedebiliyorum. Çalışma
konusunu da boş ver şimdilik! Büyüyünce
uzun saatler çalışırsın.
Resitalimin ilk parçası olan Mozart Sonat,
bitmek üzereydi. Dokuz yaşındaki Mozart
kendi bestesini tanımamıştı. Hahaha!
Çünkü bu sonatı bestelemesine daha on
dokuz yıl vardı. Şimdi Chopin, Vals çalmaya
başlayacaktım.
- Yaşlı dostum, Chopin’in yorumu benim
için çok önemli. İyi gözle ve hemen
bana söyle, tamam mı?
- Tamam, minik dostum. Sen sadece
çalarken keyif almaya odaklan.
- Bak, bir şeyler fısıldıyor sanki ama
anlayamıyorum.
- “Ben bu parçayı yeni besteledim, nasıl
da hemen öğrenmiş, hımmm!” diyor
Chopin.
- O hâlde müziğin hüzünlü çocuğu, on
dokuz yaşındaki hâli ile mi teşrif etmiş
resitalime?
- Evet, dostum. Bu zamansız hayalde
durum böyle. Ayrıca “Yalnızca tekniğe
dayanmayan çalışı, beni anladığını
hissettiriyor.” diyor.
Piyano ile sohbet ederken resitalimin
beşinci parçasına ulaşmıştım. Konuklar
alkışlıyor, onları selamlayıp diğer
parçaya geçiyordum. Debussy’nin çok
sevdiğim bir parçasını çalarken bu kez
ben de duymuştum yorumu. “Parçanın
karmaşıklıklarını nasıl yönettiğine bak!”
diyordu Debussy, Satie’ye.
Ustalar memnundu, ben bulutların
üstünde. Birden bir kahkaha sesi
duyuldu salonda. Sıra kendi parçasına
geldiğinde Satie de arkadaşı
Debussy’nin kulağına “Geleneksel
olmayan bir yorum. Armut formundaki
bestelerim gibi özgün çalıyor.” diyerek
kahkahayı patlattı. Bilge dostum da
keyiflenmiş, beni tebrik ediyordu.
Resitalim bitmek üzereydi. Bilge
dostuma teşekkür edip hayal
dünyasından çıktım. Bu eşsiz eserleri
böylesine önemli bestecilerin önünde
seslendirmek çok büyük bir onurdu.
Bir piyano ile konuşmak ise eğlenceli
bir macera… Bu piyano benim
için bir zaman makinesi gibiydi,
notalar aracılığıyla geçmişle iletişim
kuruyordum. Aslında tam da geçmişle
geleceğin birlikteliğiydi bu.
Konserden içimde çok güzel hislerle
çıktım. Harika anılarım olmuştu.
Artık eski zamanın bestecileri, her
resitalimde zamansız hayallerimden
beni izleyeceklerdi. Belki bir sonrakine
C.P.E. Bach gelecek ve “Ruhundan
gelerek çalmayı unutma!” diyecekti.
Sonraki resitallerimde de aynı hisleri
yaşama fırsatı bulmak ve paylaşmak
dileğiyle. Belki de klasik Türk müziği
enstrümanlarından bir kanun sürprizi
ile yeni maceralarda buluşmak üzere…

Nokta

Yazan: Hüdanur Aslı Gülmez
Resimleyen: Cemile Ağaç

Herkesin kolayca
yaptığı ‘okumak’ benim
için fırtınalı denizde yolunu
bulmaya çalışmak gibiydi. Okul
hayatım yerinde durmayan, kendi içinde
saklambaç oynayan kelimeleri sobelemekle
geçti. Ne kadar hızlı koşarsam koşayım, ter
akıtayım, saniyeler içinde yer değiştiren o
cümlelere yetişemedim. Nokta, benim hikâyemde
çoktan şehri terk etmişti. Harfler ve cümleler hep
bir kargaşa içinde, iç içe giriyordu. Fark etmeyen,
emek ve çabayı görmeyen, küçümseyenlerin
‘tembellik etme’leri ile savaşmak disleksi tanısına
sahip bir çocuğun normali oluyordu. Halbuki
birbirine benzeyen harfler arasında farklılığıyla
sisteme renk katan, parlayan, tek olan,
noktaydı ama toplum onun parlaklığını
söndürüyordu. Aynı hikâyemde
olduğu gibi…

Güneşin bile nasıl parlayacağını önceden
bildiği, düzenin sarsılmaz olduğu Vezir
ve Rezil şehrine hoş geldiniz!
Dünyada kalemlerden ve klavyelerden
dökülen tüm cümleler burada oluşturulur.
Çizgili defter kâğıdı üzerinde kurulmuş
kroki şeklindeki bu şehir, huzurlu ve neşeli
bir dünyadır.
Ancak nokta, harfler kadar şanslı değildir.
Hep aynı işi yapmaya ve değer görmemeye
mahkûmdur. Anlamın bir parçası olmasına
rağmen cümle oluşturamadığından görünmezdir.
Mekâna dönüşemediği için de
yıkık dökük, terk edilmiş, eski mekânlarda
sığıntı gibi yaşar. İşini hep düzgün yaptığı
için yokluğu hiç düşünülmez.
Bir gün senaryo yazarlarının grev yaptıklarını
öğrenen "nokta"ya önce patronu sonra
yoldan geçen bir küçük harf zorbalık yapar.
Hayattan bıkan ve aynı şeyleri yapmaktan
yorulan nokta, işe gitmez ve noktalık
görevinden vazgeçer. Değeri bilinmediği
için senaryo yazarları gibi grev yapmaya
karar verir.
Nokta, başkalarının cümlelerini oluşturmak
yerine hep hayalini kurduğu daha adil bir
sayfanın arayışına girer. Bazen yürüyerek
bazen yuvarlanarak, satır aralarından atlayarak
belki hiç bulamayacağı o adil şehrin
hayaliyle ilerlemeye devam eder.
Sonra ne mi olur?
Nokta işi bırakınca Vezir ve Rezil şehrinde
kargaşa başlar. Nokta olmadığı için metindeki
her cümle birbirine karışır. Günlük
hayat aksar, şehir tekinsizleşir. Harfler bir
araya gelip kelime veya cümle oluşturmak
istese de cümle bitmediği için özel
güçlerini kullanıp dönüşemezler. Okuldaki
küçük harfler, en sevdiği “Kelimeceler” oyunu
oynarken topa dönüşemediklerini fark
ederler. Birkaç kez başarısız olduklarında
büyük bir çığlık kopar. Git gide “Artık dönüşemiyoruz!”
çığlıkları çoğalır.
Şehir halkı meydanda toplanır. Cümle kuramayan
herkes birbirine çarpar. Ünlüler konseyi
neyin eksik olduğunu bulmaya çalışır.
İlk başta kimsenin aklına nokta gelmez. Ancak
konsey kararlarını yazılı hâle getirirken
cümle sonuna koyacak birini bulamayınca
her şey anlaşılır.
Tüm şehirde, noktayı bulmak için telaş başlar.
Herkes her yerde noktayı arar ve sonunda
onu, tam sayfadan çıkmak üzereyken
yakalarlar.
Tüm harfler, onun şehre dönmesi için sırayla
dil dökerler. Nokta onların perişan
hâllerine bir bakar ve sonunda kıymetinin
anlaşıldığına karar verir. Ancak yazılı bir
anlaşma olmadan kesinlikle şehre dönmeyecektir.
Böylece bir anlaşma metni
hazırlanır. Artık bu şehirdeki tüm harfler
ve işaretler aynı derece önemli olacaktır.
Nokta, metne son noktayı koyar ve herkes
eşitliğin tadını çıkarır.
Çünkü harfler ve işaretler görevlerini kusursuz
olarak yerine getirirler.
Harfler topluluk hâlinde yaşarlar. Şehirdeki
güçlü çoğunluktur. Üstünlükleri, sayfaları
yazmalarından gelir. “Ne kadar çok harfin
varsa o kadar uzun cümle kurabilirsin. Ne
kadar uzun cümle kurarsan o kadar rahat
bir hayat sürersin.”
Cümle oluşturdukları için anlamın sahibidirler.
Eşyaya dönüşme güçleri de vardır.
Mesela “masa”nın harfleri sırayla dizilir ve
masa eşyasına dönüşür. Nesneye dönüşen
harfler, o formda kalırlar. Tekrar harf olamazlar.
Süreç, tırtılın kelebeğe dönüşümü
gibidir. Harfler, mekâna ve mekânı güzelleştiren
yeni nesneler üretme gücüne sahip
olduklarından hep çok güzel yerlerde
yaşarlar. Noktalama işaretlerinin aksine
görünürdürler.
Harfler ve işaretlerin hayat standartları hiç
değişmez. Ünlü harfler uzaktan bile tanınırlar.
Dikkat çekici, kibirli, uyumsuzdurlar.
Prestijli olmak doğuştan haklarıdır. Ünsüz
harfler de geçim sıkıntısı olmadan rahat
yaşarlar.

Park Maceraları Bezirgânbaşi

Yazan: Zafer Saltaş

Bizim parkta okul çıkışı, buluştuk on iki sınıf arkadaşı.
O zaman başlasın oyun zamanı. Peki ama ne oynamalı?
Mehmet bağırdı: “Aç kapıyı bezirgânbaşı!”
Şimdi iki kişi bezirgân olmalı. Bezirgânlar gizli gizli isim almalı.
Aman kimse duymamalı! Ayşe’nin ismi Kırmızı, benimki de Sarı...
Kırmızı ile Sarı el ele tutuşmalı. O eller kalkmalı, bir kapı oluşturmalı.
Geri kalan on kişi aynı anda çığırmalı:
Aç kapıyı bezirgânbaşı!
Kapı hakkı ne almalı?
Ardımdaki yadigâr olmalı.
Şarkı bitince bezirgânlar ellerinin arasındakini kapmalı. Kapılan bir
seçim yapmalı. Bezirgânlar, “Sarı mı, Kırmızı mı?” diye fısıldamalı...
Tuğçe kırmızı, Hakan sarı.
Elif kırmızı, Umut sarı.
Âkif kırmızı, Rüya sarı.
Fatma kırmızı, Ezgi sarı.
Gülce kırmızı, Derya sarı.
Olduk mu altıya altı?
Şimdi herkes önündekinin belini sıkı sıkı kavramalı. Çekmeli Sarı,
çekmeli Kırmızı. Off, bu oyun da ne heyecanlı! Hangi taraf çizginin
ardında kalırsa oyunu kazanmalı.
Aman Allah’ım, bu bir şaka olmalı, kazanan taraf Kırmızı!
Çürük elma mı oldu Sarı takımı? Ne yapalım, oyun bu.
En iyisi hiç alınmamalı.

OLİMPİYATLARIN EN DEĞERLİ BASKETBOL OYUNCUSU Eren Yılmaz

Merhaba, ben Eren Yılmaz.
İzmir’in Bornova ilçesinde dünyaya
geldim. Esnaf bir babanın ve ev hanımı
bir annenin oğluyum.
Bilmelisiniz ki her birey özeldir. Her insanı
birbirinden ayıran kendine özgü fiziksel,
zihinsel ve duygusal özellikleri vardır. Beni
diğerlerinden ayıran en belirgin özelliğim
ise kromozom sayımın 1 fazla olması.
Doğumumdan kısa bir süre sonra
Down sendromlu olduğum
anlaşılmış. Yavaş öğrenme,
sosyal ve duygusal yönden
uyum sağlamakta zorluk
çekme Down sendromlu
bireylerin belirgin
özelliklerindenmiş. İyi
bir eğitim alırsam bu
olumsuzlukların etkisi
en aza indirilebilirmiş.
Bunu bilen ailem, iyi
bir eğitim almam
için tüm imkânlarını
seferber etmiş.
Eğitim hayatımı kaynaştırma öğrencisi
olarak yaşıtlarımla aynı sınıflarda
sürdürdüm. Bu süreçte pek çok güçlükle
karşılaştım fakat hiçbir zaman pes
etmedim. Her zaman elimden gelenin
en iyisini yapmaya gayret ettim.
Umutsuzluğa kapılmadan çalıştım.
Tüm çocuklar gibi ben de oyun oynamayı
çok seviyordum. Oyun sırasında kendimi
dünyanın en mutlu insanı hissediyordum.
Ailem, spora olan ilgimi çok küçük
yaşlarda ben oyun oynarken fark
etmiş. Down sendromlu bireyler
kilo almaya yatkındır. Tabii
ben de spor yapmaya ilgili
olduğum için ailem yüzme,
basketbol, atletizm gibi
alanlarda eğitim almamı
sağladı. Aldığım eğitimler
sayesinde kısa sürede hem
sosyal hem de fiziksel olarak
oldukça geliştim.Sırasıyla hayallerimi gerçekleştirdim.
Bunun için dokuz ay boyunca haftanın
dört günü antrenman yaparak
spor lisesi sınavlarına hazırlandım.
Yaşıtlarımdan üstün performans
göstererek Buca Atatürk Spor
Lisesinde okumaya hak kazandım.
Böylece ilk hedefimi gerçekleştirmiş
oldum. Bu okuldaki öğretmenlerim ve
arkadaşlarım bana her zaman destek
oldular. Lisede eğitim görürken Down
Sendromlular Futsal A Millî Takımı'na
seçildim ve ülkemizi uluslararası
müsabakalarda temsil etme şansı
yakaladım. Takım arkadaşlarımla
birlikte gösterdiğimiz çabalar
kısa sürede meyvelerini verdi ve
2018 yılında yapılan Avrupa Futsal
Şampiyonası’nda üçüncü olduk.
Liseden mezun olduktan sonra spor
yaşamıma Down Basketbol A Millî
Takımı'mızda devam ettim. Bu kez
2021 yılında İtalya’da düzenlenen
Down Sendromu Avrupa Oyunları’nda
takım hâlinde ikinci olmanın gururunu
yaşadık. Son olarak geçen mart
ayında ülkemizde düzenlenen Trisome
Oyunları Basketbol Millî Takımı
oyuncusu olarak ülkemizi temsil
etmenin gururunu yaşadım. Trsiome
Oyunları, Down sendromlu sporcuların
olimpiyatları olarak da adlandırılıyor.
Bu turnuvada Basketbol A Millî Takımı
olarak ikinci olup büyük bir başarıya
imza attık. Ayrıca bu oyunlarda “en
değerli oyuncu” seçilmek, benim için
ayrı bir gurur kaynağı oldu.
Bir yandan Down Basketbol Millî
Takımında spor yaşamıma devam
ederken bir yandan da spor bilimleri
fakültesini kazanabilmek için sınavlara
hazırlandım. Umutsuzluğa kapıldığım
zamanlarda ailemin, öğretmenlerimin
ve arkadaşlarımın da desteğiyle
yoluma devam ettim. En sonunda bu
zorluğun da üstesinden gelerek Ege
Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi
Antrenörlük Eğitimi Bölümü’nde
öğrenim görmeye hak kazandım.
Şimdi bu okulu başarıyla bitirmek
ve antrenör olarak yeni sporcular
yetiştirmek istiyorum.
Sevgili anne babalar,
Unutmamalısınız ki mutluluk ve
başarı için tek bir formül yok.
Çocuklarınızı sevdiği şeylere
yönlendirin ve onlara her zaman
yanında olduğunuzu hissettirin. Ben,
özel gereksinimli çocukların yeterli
imkânlar sağlandığında ve fırsat
verildiğinde neleri başarabileceğini
gösteren örneklerden biriyim sadece.
Buna yenilerini eklemek elbette sizin
elinizde.
Başta ailem olmak üzere bugünlere
ulaşmamda emeği geçen tüm
öğretmenlerime, arkadaşlarıma,
antrenörlerime teşekkür ediyorum.

Bilim ve Teknoloji

Hazırlayan: Esra İlter Demirbilek

Merhaba! Uzay bilimleriyle
ilgileniyor musunuz? Bakalım
bu konuda neler biliyoruz?

YATAY
1- Dünya’nın içinde bulunduğu sarmal bir gök ada.
2-Rusça kökenli bir terimdir ve uzay yolcusu anlamına gelir.
3-Bir cismin başka bir cismin etrafında dolandığı yol veya hareket yolu.
4-Güneş Sistemi’nde Dünya’ya en yakın dördüncü gezegen.
5-Uzayda insanların yaşayabileceği ve bilimsel araştırmalar
yapabileceği yapılar.
6-Dünya’nın cisimleri kendisine çekme özelliği.
7-Uzayda bulunan nesneleri daha net görmek için kullanılan optik araç.
8-Adını bir kıtadan alan, Jüpiter’in dördüncü en büyük uydusu.
9-Mikroskobik boyutta bir alg türü.
DİKEY
1- İlk Türk astronotun adı.
2-Evrenin fiziksel özelliklerini inceleyen, astronomi ve fizik bilimlerini
içeren bilim dalı.
3-Uzaya ulaşmak için kullanılan itici güçle çalışan araç.
4-Gökyüzündeki gök cisimlerini ve evreni inceleyen bilim dalı.
5-Uzaydaki yaşamı araştıran bilim insanlarına denir.
6-Türk Uzay Ajansının kısaltılmışı

Parayı veren
düdüğü çalar!
Nasreddin Hoca kasabaya giderken köydeki
çocuklar ondan düdük istediler. Fakat sadece
10 tane çocuktan 5 tanesi düdüklerin
parasını öder. Nasreddin Hoca da sadece
parayı veren çocuklara düdük alır. Kodlamalardan
yola çıkarak bu çocukların
hangileri olduğunu bulabilir misin? Beyaz
kutucuklara isimlerini yazabilirsin.


En yakın dostum Hacivat, başka bir
mahallede yeni bir eve taşındı. Ben
de çiçeğimi aldım “Güle güle otur.”
demek için evine gideceğim. Ama
sokaklar çok karışık. Vay vay vay
vay! Ben burada kesin kaybolurum.
Yolu bulmamda bana yardımcı olur
musun?
Aman Karagöz’üm, hediyeye ne
gerek vardı. Sen kendin gel yeter.
Hem kaktüs almışsın, hiç ev hediyesi
kaktüs alınır mı? Haydi, bekliyorum
Karagöz’üm!

Eğlence Zamanı

Hazırlayanlar
Çizimler: Elif Naz
Tasarım: Levni Şahin

BİRLİKTE ÇİZELİM
Aşağıdaki çizim adımlarını takip ederek
‘uçuç böceği’ olarak da bilinen uğur
böceğini çizip boyayabilirsin.

YOL BULMACA

Fıkralarıyla yüzümüzü gülümseten Nasreddin
Hoca’nın kaybettiği eşeğini bulması için
doğru yolu gösterebilir misin?
EŞEK SU
İÇMEYE
GELMEMİŞ
NASREDDİN
HOCA’NIN
KOMŞUSUNA
VERDİĞİ KAZAN
MI BU?

KARIŞIK ATASÖZÜ
Hece sıraları karıştırılmış bu
atasözünü bulup doğru şekilde
yazabilir misin?

NE   NU  SİN E KER  O  Bİ ÇER  SEN

SUDOKU BULMACA
Tüm satır, sütun ve gruplarda 1’dan 9’a
her sayıyı bir kez kullanarak verilen
ipuçlarına göre sudoku bulmacalarındaki
boşlukları tamamlayabilir misin?

PARÇALARI EŞLEŞTİR
Masallarda adı geçen bazı hayvanların
parçaları karışmış. Aralarına çizgi çizerek
doğru parçaları eşleştirebilir misin?

KAÇ KÜP VAR?
Sence burada toplam
kaç tane küp var?
İpucu verelim:
Altta kalan küpleri
de saymayı
unutma .-)

HANGİSİ TIPATIP AYNI?
Ortadaki inek resminin tıpatıp aynısını
bulabilir misin?

KELİME MERDİVENİ 
Tablodaki her aşamada bir önceki
kelimenin sadece bir harfini 
değiştirerek FARE kelimesinden KEDİ
kelimesine ulaşabilir misin?
Her satırda değiştirilecek harf, renkli
zeminde gösterilmiştir. Bulacağın yeni 
kelimenin seni KEDİ kelimesine 
ulaştıracak harflerden oluşması
gerekiyor.

HARFİ BUL KELİMEYİ TAMAMLA

Aşağıda verilen anahtar kelimelere, baş
taraftaki harflerden uygun birini anlamı
doğru olacak şekilde ekleyip harfleri
yeniden sıralayarak masallarda çokça
geçen kelimeleri bulabilir misin?

S  B  R  Ç  T

HAT

ALIK

KAL

ALEM

MEŞE

KAYIP HARFLERİ TAMAMLA

Bu tekerlemede bir harf eksik kalmış.
Noktayla bırakılmış boş aralara bu
harfi yazarak, tekerlemeyi
tamamlayabilir misin?

M. .S. .L M. .S. .L M. .NİKİ
YOLD. . S. .YDIM ON İKİ
M. .S. .L M. .S. .L M. .RTL. .DI
İKİ F. .RE . .TL. .DI
KURB. .Ğ. . K. .N. .TL..NDI
TOS VURDU B. .RD. .Ğ. .
ÇOCUK ÇIKTI Ç. .RD. .Ğ. .

Bulmacaların çözümleri ozelegitimcocuk.meb.gov.tr adresimizde

Fors

Yazan: Mehmet Aycı
Resimleyen: Ramila Aliyeva

Güneş bir kuşsa
Kim kırabilir onun
Kanatlarını…
Güneş çiçekse
Kim soldurabilir ki
Onu koparıp…
Güneş bir atsa
Kim engel olabilir
Koşmalarına….
Güneş aynaysa
Kim karartabilir ki
Onun yüzünü…

Güneş bir evse
Kim kovabilir ondan
Işıklarını…
Güneş doğmasa
Kimler verebilir ki
Bize sabahı…
Batmasa güneş
Kim getirebilir ki
Bize geceyi….
Güneş saatse
Kim bozabilir onun
Ayarlarını…
Güneş ressamsa
Kim çalabilir onun
Boyalarını…

TÜRKÇEM benim ses bayrağım

Kapak

Resim

İçindekiler

Benim Süper Kahramanlarım

Emmioğlum Mehmet

Kuşların Şaşkınlığı

Türkçe Konuşan Her Çocuk

Türkçe İle Büyümek

Bilinen En Eski Sözlüğümüz

Sevimli Kelimeler Ülkesi

Çocuk Radyosu Mu? O Da Ne?

Kök-Türkçem Benim Hazinem

Türkçesi Yok Muymuş?

Kedi Kıraathanesi

Kelime Müzesi

Kelimelerin Büyülü Gücü

Dil Mirası Koruyucusu

Parmak Uçlarımdaki Özgürlük

Dil Nöbetini Devralıyoruz

Kelimenin Anlamını Yanlış Bilmek

Annem Yeryüzüydü Babam Gökyüzü

Kutsal Bir Emaneti Taşır Gibi

Türkçenin Kalemleri Yahya Kemal BEYATLI

Şifa

Orada Bir Dünya

TARIHÎ PIYANODA GEÇMIŞTEN GELECEĞE

Nokta

Park Maceraları Bezirgânbaşi

OLİMPİYATLARIN EN DEĞERLİ BASKETBOL OYUNCUSU Eren Yılmaz

Bilim ve Teknoloji

Eğlence Zamanı

Fors

Dergi Dokümanlarını indir