Kapak

Ihlamur Ağacı

Aynı okula gidiyoruz anne
Ihlamur ağacı ile.
O, bahçede yapıyor
Derslerini
Yaz kış
Ben, pencere önünde.
Benim Türkçem çok iyi
Onun
Hayat Bilgisi.
Güneş benim omzuma
Konuyor anne,
Kuşlar, onun dalına.
…
İçim rahat
O bakacak
Bundan sonra
İpi kopan
Uçurtmama.

İçindekiler

01 Ihlamur Ağacı
Gökhan Akçiçek
04 Bir Elim Yağda, Bir Elim Balda!
Gökhan Özcan
06 Dokunmatik Hikâyeler
Abdullah Harmancı
08 Topraktan Gelen
Sevgi İçigen
12 Biricik Soru Binbir Cevap
Varol Yaşaroğlu
14 Toprağı Solucandan Dinle
Ayşe Şeker Kılıç
16 Aymaz İle Aybar
Mehtap Teker
19 Siyah Altın
Ali Öğüt
22 Toprağın Binbir Rengi
Ayşegül Sözen Dağ
24 Toprak Bizim Neyimiz Olur?
Tolga Erenus
26 Pati İle Yolculuk-Toprak Koleksiyoncusu
İsmail Karakurt
28 Zeynep’in Doğa Güncesi-Gökkuşağı
Tepeleri
Neslihan Saltaş
30 Toprak Canlı mıdır?
Ayşenur Gönen
32 Emir’in Isınma Farkındalığı-Kiraz Ağacım
Seher Esra AKYOL
34 Tohum Toprak Kütüphanesi
Elçin Kuzucu
36 Toprağın Canciğer Dostları
Tacettin Şimşek
38 Merhaba! Ben Gül Kokulu Toprak
Yusuf Dursun
40 Toprak Gibi Olmak
Hüseyin Akın
42 Toprak Dede’yi Tanıyor musunuz?
Esra Baytekin
45 Vay Canınaa
Doruktan Turan
48 Diriliş Öncüsü Bir Özel İnsan: Sezai Karakoç
Mehmet Nezir Gül
50 Efe’nin Güç Kartı
Seray Olçay
53 İlkleri Başaran Şampiyon: Esra Bayrak
56 Eğlence Zamanı
Elif Naz-Levni Şahin
64 Serçe ile Kırlangıç
Yalvaç Ural

Editörden

Toprak yağmura hasret kalmasın
Kardan adam çocuklara.
Kış yine gelsin yine gelsin
Bahar, yaz, sonbahardan sonra.
Merhaba sevgili arkadaşlar,
Kış yine geldi. Kardan adam çocuklara hasret kalmadı. Sonbaharda yayımlanan “su” dosyamızın ardından kış sayısıyla birlikte olmanın sevincini yaşıyoruz. Bu sayıda dosya konumuz “TOPRAK.”
Su kattık toprağımıza, onu yoğurduk, sizlere sunduk. Toprakla baktık, toprakla arındık. Üzerinde yalınayak gezinerek kendimize geldik. Toprağı eşeledik, eşeledik ve nice canlar gördük.
Karıncalardan solucanlara, bitki köklerinden taşlara, tarihimizden yarına güzellikler desteledik.
Sevgili çocuklar,
Bitkiler suyunu topraktan alır. Topraksa suyunu yağışlardan... Birçok güzellik bu sudan ve bu topraktan doğar, büyür, gelişir. Toprağın, suyun, çevremizin kıymetini hiç ama hiç unutmayalım.
Toprağımız, vatanımız bize emanettir.
Emanete sımsıkı sarılalım. Toprakla uyanalım, toprakla büyüyelim, toprakla dirilelim. Sizlerin çevre bilinciniz, büyüklerin yüzüne yansısın.
Yine dopdolu bir sayı hazırlamaya çalıştık. Şiirlerden masallara, hikâyelerden denemelere, bilmece bulmacalardan çizgilere sayfalarımız sizi bekliyor. Bir sonraki sayımızın dosya konusu “HAVA.”
Çalışmalarınızı bekliyoruz. Baharda, cemreler düştüğü vakit tekrar görüşmeyi umuyoruz.
Sevgiyle kalın…

Bir Elim Yağda, Bir Elim Balda!

Başıma gelenleri anlatmaya kalksam, bana inanmazsınız!
Ama ben yine de anlatacağım; ister inanın ister inanmayın.
Bu sabah da her sabah yaptığım gibi yatağımdan kalktım, yüzümü
yıkadım ve kendime kahvaltı hazırladım.
Çay demlenirken, ben de masanın üzerini kahvaltılık yiyeceklerle bir
güzel donattım.
Çay demlendikten sonra da hiç vakit geçirmeden masanın başına
çöreklendim.
Tam ilk birkaç lokmayı mideye indirmiştim ki, birden dışarıdan ani bir
KORNA sesi yükseldi. Bunu hiç beklemediğim için korkuyla yerimden fırladım tabii.
Bilmem sizin başınıza geldi mi; insan aceleyle yerinden fırlarken genellikle
ellerini masanın üzerine dayıyor ve o bir anlık hareket için masadan güç almaya
çalışıyor.
Benim yaptığım da buna benzer bir şeydi.
Ama ben farklı olarak ellerimi masanın üstüne dayayacağıma, bir elimi yağ
kâsesinin içine, diğer elimi de bal kâsesinin içine daldırdım yanlışlıkla.
Büyüklerimiz bir eli yağda bir eli balda olan insanların keyifleri gıcır insanlar
olduğunu söylerlerdi; doğrusu bana pek öyle gelmedi.
İnsanın bir eli yağa, bir eli bala bulanmış olunca ne kadar çaresiz kaldığını
tahmin bile edemezsiniz.
Evde benden başka kimse olmadığı için kimseyi yardıma çağıramadım, ellerim
çok bulaşık olduğu için kapıyı açıp dışarıya çıkamadım, telefon edemedim, kafam
kaşındı onu bile kaşıyamadım.
Saatlerce öyle bir eli yağın, bir eli balın içinde evde mahsur kaldım.
Acayip canım sıkıldı ama televizyonu ya da radyoyu açamadım.
Gazete, dergi, kitap okuyamadım.
Sadece sıkılabildim, çünkü sıkılmak için ellerime ihtiyacım yoktu.
Evdekiler gelmese sıkıntıdan patlayabilirdim.
Siz siz olun sakın bir elinizin yağda, diğer elinizin balda olması için dua etmeyin.
Çünkü bu gerçekten hiç iyi bir fikir değil!

Dokunmatik Hikayeler

Ünlü yazar GÜZELANLATIR, evine girmek için anahtarlarını
cebinden çıkarır çıkarmaz acayip bir şey oldu. Belki de
korkunç bir şey oldu. Belki de şahane bir şey. Ama sıra dışı
bir şey olduğu kesin:
Anahtarlar konuşmaya başladılar:
“Ah efendim ah! Biz göl kıyısına inşa edilmiş bir evin
anahtarlarıydık. Öyle güzel, hoş zamanlar geçirirdik ki…”
Yazar şaşırdı. Korktu. Elindeki anahtarları fırlattı. Sanki birden
bir bilinmeze dokunmuş gibi afallamıştı. Demek anahtar denen
varlığın sesi böyle çıkıyordu. Metalik, ince bir ses.
Anahtarlarını eline almadan eve giremezdi. Adımladı ve tekrar
onlara dokundu. Anahtarlar yeniden konuşmaya başladılar:
“Ah biz o göl kıyısındaki evde…”
Ünlü yazar bu defa onları daha uzağa fırlattı. Bahçede
düşünceli düşünceli adımladı. Gidip havuzun kenarındaki
banka oturdu. O sırada çok yorulduğunu fark etti. Sırtını
kanepenin arkasına verdi. Elini de oturduğu yere bıraktı. Ama
ne bırakış!
Bu defa oturduğu kanepe anlatmaya başladı.
“O göl kenarında geçen gençlik senelerim… Ne senelerdi
birader…”
Yazar birden ayağa fırladı. Ödü kopmuştu. Üstünde oturduğu
kanepe konuşmaya başlamıştı! Kanepe resmen hikâye
anlatıyordu! Acaba yazdığı onca çocuk öyküsü gerçek mi
oluyordu? Neydi bu olanlar? Yoksa ailesi kendisine bir şaka mı
hazırlamıştı?
Göl kenarındaki evinden getirdiği kanepe, göl kenarındaki
evinden getirdiği anahtarlar… Bunlar kendisine hikâye
anlatıyorlardı.
Ellerini ceplerine sokup havuza doğru adımladı. Ama bu defa
daha berbat bir şey oldu. Konuşan, pantolonunun cebiydi.
“Ah efendim ah! Günyüzü görmedim şunca senedir…”
Birden ellerini ceplerinden çıkardı. Sanki ona tabanca tutulmuş gibi kollarını havaya kaldırdı.
Dokunduğu her şey dile geliyor, hikâyesini anlatıyordu. Yere çömeldi. Başını ellerinin arasına
aldı. Ne yapsam, diye düşünmeye başlayacaktı ki…
Bu defa bambaşka bir ses duydu. Konuşan saçlarıydı.
“Bir keresinde hiç unutmam, yazar bey şampuan yerine duş
jelini üstüme dökünce…”
Yazar bey kendini çimlerin üzerine
bıraktı. Çaresizdi. Ellerini havada
tutarak ne yapacağını düşünmeye
başladı. Bu hâliyle dua ediyormuş gibi
gözükmekteydi.
“Böyle ne kadar durabilirim?” diye
düşünürken eşinin bahçe kapısından içeri
girişini gördü.
Şimdi ayağa kalkmak için ellerini yere koyarsa
bu defa yeryüzü konuşmaya başlayacaktı. En iyisi
karısının yardımını almaktı. Karısı onu bu hâlde
görünce şaşırdı. Neden böyle garip hâlde durduğunu
sormak üzereyken bundan vazgeçti ve heyecanını
gizleyemeden büyük haberini verdi:
“Bak gördün mü hayatım… Eleştirmen Müşkülpesent senin
için ne yazmış?”
Bunu söyleyip gazeteyi kendisine uzatmıştı. Yazar
bir an olanları unutup uzatılan şeyi eline alınca bu
defa gazete konuşmaya başladı:
“Yahu bir günlük ömrümüz var… Onda da
gazete bayilerinin tel vitrinlerinde bekleye
bekleye…”
Elindekini korkuyla toprağın üzerine fırlattı.
Demek gazete denen varlığın sesi böyle kalındı.
Ne de olsa gazete kâğıtları ağaçlardan yapılıyordu.
Sesinde, uzak ormanların köknarları arasından esen
rüzgârların uğultusu hissediliyordu.
Şaşkınlıkla bakan karısına
“Dokunduğum her şey konuşmaya başlıyor
Şadiye… Vallahi ne yapacağımı şaşırdım…”
diyebildi.
Şadiye gazeteyi eline aldı ve eleştirmen
Müşkülpesent’in o gün Güzelanlatır hakkında
yazdıklarını okudu.
Yazı şöyle bitiyordu:
“Sayın Güzelanlatır hakkında diyeceğim son
şey şudur: DOKUNDUĞU HER ŞEY HİKÂYE
OLUYOR!”
Yazar ve karısı, oracıkta
birbirlerine bakakaldılar.

Topraktan Gelen

Varol Yaşaroğlu

Sayın Varol Yaşaroğlu, bizler sizi mizah, karikatür ve animasyon çalışmalarınızla özellikle KRAL ŞAKİR isimli çizgi film serileriyle tanıyoruz. Kral Şakir, ülkemizde çok sevildi ve önemli bir boşluğu doldurdu. Şakir karakteri etrafında komik ve macera yüklü olayları işlediniz. Sonra yine sizin elinizden Kral Şakir kitapları ortaya çıktı. Yediden yetmişe severek seyredildi, severek okundu. Sizin ÇEVRE BİLİNCİYLE ilgili çalışmalarınız da takdire şayan. En son hazırladığınız ve merakla beklenen “Kral Şakir Geri Dönüşüm” filmi de buna bir örnek. Bizlere, toprak dosyamızdan hareketle toprağı merkez alarak çevre bilinciyle ilgili neler söylemek istersiniz? Yüzyıllardır mizah, mesajları iletmek için en etkili yöntemlerden biri… Biz de mizahtaki hâkimiyetimizle, hayata dair mesajlarımızı takipçilerimize farklı farklı yapımlarla aktardık. Kral Şakir, bizim çocuk dünyasında yeri bambaşka olan projemiz... Kral Şakir ile çocuklarla güçlü bir bağ kurduk. KRAL ŞAKİR, ÇOCUKLARIN ÖNEMSEDİKLERİ, ÖRNEK ALDIKLARI, DEĞERLERİNİ ÖZÜMSEDİĞİ BİR ARKADAŞ OLDU. Üstelik çocuklarla bu güçlü bağı kuran tek bir karakter de değil. Canan’ın bilgeliği, Şakir’in girişkenliği; bir bütün olarak çocuklarda karşılık buluyor. Üstelik bireyselleşmenin artık alarm veren seviyelere geldiği çağımızda Kral Şakir, ekip çalışmasını; dahası aile ile iş birliği içinde olunmasını yeniden ‘havalı’ bir tutum hâline getirdi. Kral Şakir ile ailelerin de gönüllü olarak yanımızda durduğu bir platform oluşturduk. Mizahta uzmanlaşmış olsak da değerlerle ilgili, çevre ile ilgili hassasiyetlerimiz çok yüksek. Özellikle çevre ve sürdürülebilirlik gibi hepimizin geleceğini ve hatta bugününü etkileyen bir konuda, elimizdeki büyük etki gücünü kullanmayı, yaşadığımız topluma bir sorumluluk olarak görüyoruz. Yetişkinlerin alışkanlıklarını, kanaatlerini değiştirmek inanılmaz derecede zor. Bunu herkes kendi sektörü içinde görüyor… Ancak bu durumun bir istisnası var. Çocuklar… Çocuklar yetişkinlerin alışkanlıklarını değiştirecek güce sahip ve bunu kullanıyorlar. Arabada emniyet kemeri takılmasından, dışarıda sosyal mesafenin korunmasına kadar pek çok konuda doğru davranışların çocuklar tarafından ailelere dayatılabildiğini görüyoruz. Pandemi ile çevre ile ilgili problemlerin, çocuklarımıza bırakacağımız miras konusu olmadığını; doğrudan bugüne etki eden konular olduğunu gördük. Yaşadığımız yaşam döngüsü, yerküre açısından sürdürülebilir değil. Böylesi büyük, aksiyon bekleyen bir problemle ilgili çocukların yardımı ile ailelerin davranışlarına etki etme imkânı bulduk.   Kral Şakir’in etki gücüyle çocukların ve ailelerin GERİ DÖNÜŞÜM, TOPRAĞIN DEĞERİ, SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK kavramlarını günlük hayatın içine sokabilmeyi hedefliyoruz. Böylece toprağın, havanın, suyun sonsuz bir kaynak olmadığını, yaşantımızda artık bazı alışkanlıkların değişmesi gerektiğini, nelerin yapılması gerektiğini, nelerden artık kaçınmamız gerektiğini somut olarak anlatabileceğiz. Biz tüm kaynaklarımızı bu amaç için seferber ediyor ve birçok paydaşı yanımızda görmek istiyoruz. Biz bu hedeflerin peşinde koşarken çocuklar çok eğleniyor; biz de yaşadığımız yerküre için somut bir fayda oluşturacak olmaktan dolayı mutluluk duyuruyoruz.

Toprağı Solucandan Dinle

Ben küçük bir solucanım. Yağmurdan sonra toprak yüzeyine çıkıp
gezinti yapmaya bayılırım. Kıvrak vücudumla büzüle düzele ilerlerken
bir uzar bir kısalır, bir genişler bir daralırım. Bacaklarım yoktur ama
ince tüylerim toprağı sıkı sıkı kavrar. Boyumun küçüklüğüne aldanma,
çıkardığım işe bak. Yerin altında ilerlerken kanallar açar, bu kanallar
sayesinde toprağı havalandırırım. Böylece arkadaşlarıma nefes olurum.
Yağmur suyunun geçmesi için de yol oluştururum.
Bitki ve hayvan artıklarıyla beslenirim. Bu sırada ağzıma kaçan toprak
parçalarını dışkımla birlikte vücudumdan atarım. Solucan gübresini
araştırırsan bu atığımın ne kadar faydalı olduğunu öğrenirsin. Toprağın
zenginleşmesini sağlar, hasat vakti ürünlerin verimini artırırım. Sayemde
çiftçilerin yüzü güler.
Çeşit çeşit meyve ve sebze çıkar topraktan.
Benim gibi birçok canlıya da ev sahipliği yapar.
Peki ama toprak nereden gelir, nasıl oluşur, hiç merak ettin mi? Toprağın
hikâyesi, tam bir birlikten kuvvet doğar hikâyesidir. Güneş, rüzgâr, yağmur el
ele verir ve uzun yıllar sürecek bir etkileşim başlar. Önce güneş kayaları ısıtır.
Isınan kayalar rüzgârın etkisiyle aşınır, yağmurla kolayca parçalanacak hâle
gelir. Bitki kökleri de ufalanmasına yardımcı olur.
Ardından böcekler gelerek daha da küçük parçalara ufalarlar. Böylece
kocaman kayalar toprağa dönüşür.
Kısacık anlattım diye zannetme ki bu olay iki günlüktür. Bir saksı toprağın
oluşması için BİNLERCE YIL gerekir. Yavaş işler ama çok önemli bir süreçtir.
Toprak milyonlarca canlıya yuvadır. Sadece ağaçlar, çiçekler, mantarlar
değil bakteriler ve mikroorganizmalar gibi gözünle göremediğin canlıların
da ev sahibidir. Şimdi sana bir soru: Bir çay kaşığı toprağa kaç hayat sığar?
Hayır, hayır, üç beş değil, yüz değil, milyondan bile çok. Dünyadaki tüm
insan nüfusundan daha fazla.
Yediğin yiyecekler, içtiğin su, aldığın hava… Düşün bakalım nereden geliyor
acaba? Hepimiz yaşamımızı devam ettirmek için muhtacız toprağa.
Öyleyse onu korumak için elimizden geleni yapmalıyız. “Ben küçük ellerimle
ne yapabilirim?” deme asla. Taze bir fidanı toprakla buluşturarak işe başla.
Kökleri derinlere indikçe, senin yerine sevdiğini fısıldasın ona.

Aymaz ile Aybar

Bir varmış, bir yokmuş. Zamanlardan bir zamanda, uzak  memleketlerden birinde bir köy varmış. Bu köyün toprakları öyle verimli, öyle cömertmiş ki baharda çayırlar yeşillerin en güzeline bürünürmüş. Ağaçları bir tohuma bin yemiş verirmiş. Köyün çeşmesinden su içenler yanlarındaki testileri de doldururlarmış.
Doyamazlarmış suyun tadına. Onlar bereketin sırrını bilmezlermiş ama toprak bilirmiş. Güneş, kızıllığını tepeye düşürmeden bu köyün insanları sabah yola düşermiş, akşam karanlık çökene kadar çalışırlarmış. Ayın ışığı sırtlarına dokunup da “Eh haydi artık evinize gidin, dinlenin.” Demese orada kalacaklarmış neredeyse. Onlar böyle çalışınca toprak kıyabilir mi onlara? Ne tohum varsa içinde sepet sepet dökermiş meyvesini kucaklarına.
Bu köyde yaşayan, birbiriyle çok iyi anlaşan iki komşu varmış.
Tarlalarına giderken kazmayı, küreği sabah biri taşısa diğeri akşam dönerken atarmış omzuna. Ağaç yaprağıyla insan dostuyla güzelmiş.
Aradan ne kadar zaman geçmiş bilinmez; bir gün ihtiyarlık, bu iki komşunun kapılarını çalmış. Toprak boş bırakılır mı hiç? Oğulları devam etmiş tarlalarını ekip biçmeye. Adları huylarına da geçmiş olacak ki Aymaz etrafına karşı boş vermiş, olanı biteni umursamaz biriymiş. Babasının zoruyla gidiyormuş çalışmaya. Aybar ise heybetli, çalışkan biriymiş. Geçtiği yolda bıraktığı rüzgârla ağaçların yaprakları uzun süre sallanırmış.
Günlerden bir gün Aymaz, tarlaya gitmemiş. Sonraki
 gün ve ondan sonraki gün de gitmemiş. Aybar, merak etmiş. Yan yanaymış tarlaları. Eve giderken Aymaz’ın tarlasındaki ağacın altında kırık bir küp görmüş.
Hemen ilerisinde de bir çukur varmış. Küpü kırmak için kullanılan taşın yanında, güneş gibi parlayan bir altın duruyormuş. Aybar, arkadaşı Aymaz’ın artık tarlaya neden gelmediğini anlamış. Koşarak Aymaz’ın evine gitmiş. Heyecanla kapının tokmağını birkaç kez kaldırıp vurmuş. Vakit öğleyi buluyor, güneş tepede mızrak gibi duruyormuş. Uykudan kapının sesiyle uyanan Aymaz, gözünü ovarak açmış kapıyı. Aybar’ı karşısında görünce uykulu ve şaşkın bir sesle, - Hoş geldin Aybar, hayırdır, demiş.
İçeri bile davet etmediği arkadaşı, yine de sevecen bi sesle,
- Tarlanızda bunu buldum. Toprağınızda hazine çıktı herhâlde, demiş.
Aymaz anlatmayı düşünmüyormuş aslında ama başka da çaresi kalmamış.
- Evet, bir küp altın buldum tarlada. Ben artık çalışmayacağım. Bu kadar altınım varken hâlen tozun toprağın içinde kalmak yakışır mı bana? Tarlayı da satmayı düşünüyorum. Paran varsa talip olabilirsin.
Aybar çok üzülmüş.
- Öyle deme Aymaz. Toprağın altındaki hazineler gün gelir tükenir ama toprağın üstündeki hazineler tükenmez. Dedelerin bu toprağın ekmeğini yedi.
Yarın da çocukların yiyecek. Asıl hazine bize kapılarını hiç kapatmayan topraktır.
Aybar ne dediyse Aymaz umursamamış.
- Sözün bittiyse ben uyumaya gidiyorum.
Haydi, sana kolay gelsin, deyip kapıyı kapatmış yüzüne.
Gel zaman git zaman, geçmiş epeyce
 bir zaman. Aymaz’ın tarlası kurudukça kurumuş, toprağı çatladıkça çatlamış. Ne bir ot yeşerir ne ağacında bir kuş şarkı söyler olmuş. Aybar toprağın insanın içini sızlatan bu çoraklığına dayanamamış. Çalıştığı ve kazandığı parayla Aymaz’a gidip o tarlayı da satın almış. Gece gündüz çalışmaya devam etmiş. Ambarı, sıra sıra dizilmiş buğdaylarla dolmuş. ÇALIŞTIKÇA GENÇLEŞMİŞ, TOPRAĞI DA KENDİ DE.
Yağmurlu bir gecede Aybar’ın kapısı çalınmış. Kapıyı açtığında karşısında sırılsıklam elbiseleriyle, başına geçirdiği şapkasıyla titreyerek duran bir adam varmış.
Önce karanlıktan tanıyamamış, gözyaşları yağmura karışmış bu adamın Aymaz olduğunu sonradan fark etmiş.
Hemen içeri buyur edip sıcak bir şeyler ikram ettikten sonra sormuş:
- Sen köyden ayrıldıktan sonra haber alamadık. Çok merak ettik seni, nerelerdeydin?
Aymaz cebinden yalnızca bir tane altın çıkarıp Aybar’a dönmüş ve şöyle demiş:
- Bir küp altından geriye sadece bu kaldı. Ne işim var ne toprağım. Çalışmaya devam etseydim toprağımı da kaybetmezdim altınlarımı da. Bir küp altının olacağına bir avuç toprağın olsun.
Aybar, Aymaz’ın omzundan tutmuş. Üzülme kardeşim, demiş. Toprağın tohumu altındır ve öyle toprak öyle cömerttir ki tüm insanlara yeter onun meyvesi.
Biz kardeşiz. Birlikte eker, birlikte biçeriz, demiş.
Aymaz’ın bu hâli, bütün ahaliye ders olmuş. O günden sonra insanlar, toprağın altındaki hazinelere değil, bir tohumu bin yemişe dönüştüren toprağa güvenmiş.
Gökten üç elma düşmüş. Biri anlatana, biri dinleyene, biri
de toprağın cömertliğine inananlara ...

Siyah Altın

Merhaba ben Ali,
Otizmli bir bireyim. Konya Meram Melike Hatun Özel Eğitim
Meslek Okulu 10. sınıf öğrencisiyim. Sizlere bu mektubu tarım dersi
öğretmenimiz Selda Ilgar ile birlikte yazıyoruz.
Okulumda birçok meslek atölyesi bulunuyor ama ben toprakla ilgilenmeyi
sevdiğim için tarım atölyesini seçtim. Tarım atölyesinde bitkileri nasıl
yetiştirmem gerektiğini öğreniyorum. Bir bitkiyi tohumdan
yetiştirebilmem için
toprağı nasıl hazırlamam
gerektiğini öğrendim. Bu
arada toprakla ilgili birçok
faydalı bilgi de edindim.
Meğer toprağın canlıların
yaşamında ne kadar
önemli bir yeri varmış.
Toprak olmadan hiçbir şey
yetişmiyormuş.
Toprağın üzerinde yaşayan
bütün canlıların beslenmesi için
toprağa ihtiyacı varmış. Toprak
canlılara sadece besin değil su,
hava ve mineraller de sağlıyormuş.
Canlı ve cansız birçok varlığa ev sahipliği
yapıyor, içerisinde milyonlarca canlıyı
barındırıyormuş.
Toprağın hayatımızdaki önemi bu kadar fazlayken maalesef ona
gerekli değeri vermediğimiz için her yıl topraklarımızı kaybediyormuşuz.
Kuraklaşma, tuzluluk, aşırı kimyasal gübre kullanımı gibi sebepler toprağın
verimsizleşmesine neden oluyormuş. Başta erozyon olmak üzere, ormanların
yok edilmesi, düzensiz yapılaşma gibi birçok etmen topraklarımızın yok olma
nedenlerindenmiş. Üstüne üstlük hızla kaybolan bu toprakların yeniden
oluşabilmesi için binlerce yıl geçmesi gerekiyormuş.
Biliyor musunuz, biz okulumuzda KENDİ
TOPRAĞIMIZI üretiyoruz. Nasıl mı? Kompost
makinemiz sayesinde… Ülkemizde ilk defa
gerçekleştirdiğimiz bu uygulamayla
okulumuzun bahçesinden topladığımız
meyve ve sebze artıklarını, çimleri, sap,
saman ve kuru yaprakları, ağaç dallarını
toplayarak geri dönüştürüyoruz. Böylece
hem çevreye katkıda bulunuyor hem de
çok verimli, besince zengin bir toprak
elde ediyoruz. Elde ettiğimiz bu toprağı
çiçek seramızda değerlendiriyor, aynı
zamanda İhtiyaç duyan okullara da
gönderiyoruz. Bir gün Millî Eğitim Bakanımız Sayın Mahmut Özer
okulumuzu ziyaret etmişti.
Kompost makinamızı görünce çok beğendi
ve bunun birçok okulda yaygınlaşmasını
sağladılar. Böylece 33 tane özel eğitim
okulu daha bizim gibi kendi toprağını
üretme fırsatı yakaladı. Bunun için çok
mutluyum.
Komposta siyah altın denildiğini de
biliyor musunuz? Çünkü içerisindeki
organik madde miktarı fazla olduğu için
bitkiler için yüksek miktarda yarar sağlıyor.
Toprağın yapısal düzenini ve Ph dengesini
koruyor. Topraktaki fazla suyu emiyor, yağmurun
oluşturduğu erozyonu da engelliyor. Kompostlama ile
çöpe atılan birçok atık gübre hâline gelerek en verimsiz toprak bile
verimli hâle dönüşüyor.
SİZ DE DOĞANIN
KORUNMASINA KATKI
SAĞLAMAK İSTER MİSİNİZ?
O hâlde evinizde kompost üretebilirsiniz. Bunu
nasıl mı yapacaksınız? Hemen anlatayım:
Kompost yaparken yeşil ve kahverengi
atıklar kullanıyor. İşe mutfaktan çıkan bu
atıkları ayrıştırmakla başlamalısınız. Atıkları
uygun bir kaba veya kutuya belirli bir oranda
yerleştirmelisiniz. Narenciye gibi fazla asitli
meyveler, et ve süt ürünleri, fazla yağlı atıklar, hastalıklı bitkiler ve tohumu olan
yabancı otlar kompostta kullanılmıyor.
Kullandığınız atıkları hava almayan, nemli bir ortamda bir süre bekletirseniz
komposta dönüşecektir. Elde ettiğiniz kompostu tek başına veya toprağa
karıştırarak kullanabilirsiniz.
Umarım anlattıklarım sizler için de faydalı olmuştur. Kendi toprağınızı üreterek
kendi bitkilerinizi yetiştirebilirsiniz.
Unutmayın!
Atıklarımızın bir kısmını bile değerlendirsek doğanın daha az zarar görmesini
sağlarız. Dünyanın daha yaşanabilir ve sürdürülebilir olması için herkesin doğa
dostu adımlar atması dileğiyle… Sevgiyle kalın.

Toprağın Binbir Rengi

Bir varmış,
Bir yokmuş,
Toprağın bereketi çokmuş…
Günlerden bir gün bahçedeki tohumlar dile gelmiş. Biberler,
domatesler, fasulyeler derken birçok sebze ve meyvenin
minik tohumları kendi aralarında konuşmaya başlamışlar.
Hepsi heyecanla anlatıyor, giderek toprağın üstünde uğultular
artıyormuş.
Gönlü geniş toprak şöyle bir kulak vermiş seslere…
Biber yanına acılarını da alarak söz istemiş:
Toprağın altında en çok ben sevilirim. Baharda girdiğim bu
uzunca yolculuğumu, yaz aylarında sofraları yeşil, sarı ve kırmızı
meyvelerimle süsleyerek tamamlarım. Menemen,
pide ve daha nice yiyecekler bibersiz
olmaz. Hatta sonbahar gelince
kıpkırmızı salçalar yaparlar bizden
ve kış boyunca her mutfağın baş tacı
oluruz. Acımızla tatlımızla nice güzel
günlere ortak oluruz.
Domates tohumu hemen öne atılmış:
Bir dakika biber kardeş, sen az önce
menemen mi dedin? İçinde domates
olmayan bir menemen düşünebiliyor
musunuz? Baharın son demlerinde
minicik tüylü tohumlar olarak toprakla buluşuruz. Yaz aylarının
ortalarında mis gibi kokumuzla üç öğün yemeklerde eksik olmayız.
Bazılarımız sarıdır, bazılarımız mor, bazılarımız uzundur, bazılarımız
iri ve yassı, ben diyeyim bin çeşit, siz deyin bin beş yüz çeşit domates
vardır dünyada. Şundan eminim ki toprağa en çok yakışan meyve
domatestir. Salça konusuna gelince ekmeğin üzerine sürülen domates
salçalarını kime sorsan bilir.
Domates ile biberin atışmasını dinleyen fasulye ince sesiyle söze girmiş:
Domatesin ve biberin kendini bulduğu en güzel yer fasulye yemeğidir
elbette. Bizler rengârenk tohumlarımızla çok büyük bir nimetiz aslında.
Zeytinyağlı yeşil fasulye yahut etli kuru fasulye deyince tüm çocukların
ağzı sulandı bile. Kusura bakmayın dostlar ama bu toprağın altında en
çok sevilen biz fasulyeler olduk.
TOPRAK ANA bu minik tohumların aralarındaki konuşmaları dinledikçe
kabarıp keyifleniyormuş. Âdeta kıkır kıkır gülüyor, toprağını daha bir
kabartıyor, neşeleniyormuş. Baharda yemyeşil bitkiler üzerinde renk
renk sebzeler, meyveler ve çiçekleri üzerinde barındırmak onun yegâne
mutluluk kaynağı oluyormuş. Gönlü büyük toprak, konuşmalar devam
ederken boğazını temizlemiş ve usul usul söz alarak başlamış: SEVGİLİ
TOHUMLARIM!..
Toprağın anaç sesini duyan tohumlar birdenbire susmuşlar…
Anaç toprak âdeta bir anne şefkatiyle devam etmiş:
Hepiniz benim için çok kıymetlisiniz. Birinizi diğerinizden üstün
tutamam. Ne biber domatesin yerini doldurabilir ne de domatesin
yerini biber. Hepiniz farklı ve özelsiniz, bahçeme farklılık ve güzellik
katıyorsunuz. Benim kalbim öyle geniş ki aynı toprağa ekilen acı biber
tohumu da tatlı bir çilek de lezzetini kaybetmiyor. Aynı toprakta
binlerce değişik ürün yetişiyor. Hem de aynı göğün altında…
Hepinizi çok seviyorum, iyi ki varsınız…
Bütün tohumlar toprağın bu konuşmasını dinledikten sonra biraz
utanmışlar ve birbirlerine sarılıp toprağın altında uyumaya başlamışlar.
Yaz mevsimi gelince bahçe; renk renk sebzeler, meyveler ve çiçeklerle
dolmuş, taşmış. Toprağın bereketi yeri göğü sarmış…

Toprak Bizim Neyimiz Olur?

Hayatımızın hemen her anını üstünde
geçirdiğimiz toprağa, en son ne
zaman dikkatlice baktın?
Bu, cevabını bildiğim bir soru aslında...
Elbette gökyüzüne bakıp hayal gücüyle
bulutlardan resimler oluşturabilen tüm
çocuklar, her fırsatta toprağın güzelliklerine
de bir oyun gibi dalar gider.
Yetişkinlerin çoğu zaman bakıp da
göremediği “yer” yüzüne, kendi annemizin
yüzünü seyreder gibi merakla bakarız
çocukken... Toprağın insanlara sunduğu
armağanları, babamızın elinden bayram
şekeri alır gibi teşekkürle avuçlarız...
Sokakta arkadaşlarımızla oyuna
başladığımızda, toprak bizim sınırsız
eğlence ülkemize dönüşüverir.
Yani toprağın ne kadar derin, ne kadar
geniş ve yaşam için ne kadar değerli olduğu
en çok çocukluk bakışıyla fark edilir.
Fakat şehirleri kuşatıp ayağımızı “yer”den
kesen asfaltlar nedeniyle artık pek
göremiyoruz toprağı... Bağı bahçesi olan
yerlerde yaşayan arkadaşlarımız biraz
daha şanslı bu konuda. Onlar toprağın
kokusunu, her mevsimde değişen renklerini,
bitkilerle fısıldadığı bahar melodilerini daha
çok hissedebiliyorlar.
HİÇ DÜŞÜNDÜN MÜ, “TOPRAK” NEDİR?
Toprağın birçok anlamının kültürümüz ile
harmanlandığı bir ülkede yaşıyoruz. Bunları
ne kadar çok öğrenip tanırsak, dünyamız o
kadar genişliyor.
Onlarca atasözü ve deyimle, yüzlerce şarkı
ve türküyle, binlerce farklı güzelliğiyle
toprağın yeri bir başkadır bizde…
Sadece üzerine “basılıp” geçilen değil,
içinde ve içimizde yaşattığımız bir varlıktır
toprak…
İstiklal şairimiz Mehmet Âkif, “Bastığın
yerleri ‘toprak’ diyerek geçme, tanı!” diyerek bize bu anlamlardan birini
düşündürmüş değil mi?
Anadolu’nun büyük ozanlarından Âşık
Veysel, “Benim sadık yârim kara topraktır”
türküsüyle ne güzel özetlemiş bu gönül
bağını...
Türkçenin en berrak pınarı Yunus Emre ise
toprağın kundağındaki sarıçiçeğin diliyle
“Annem babam topraktır” hatırlatması
yapmış hepimize.
PEKİ HİÇ DÜŞÜNDÜN MÜ, TOPRAK BİZİM
NEYİMİZ OLUR?
Yunus Emre’nin söylediği gibi toprak,
“ana”dır öncelikle… Tıpkı şefkat dolu
bir anne gibi besler büyütür insanlığı...
Bağrında yetiştirdiği ormanlarla nefesimiz
olur, hiç aralıksız büyütüp sunduğu binbir
çeşit meyve ve sebzeyle gıdamız olur,
bazen de dokunuşuyla yorgunluğumuzu
alıveren ana kucağımız olur.
Toprak, okulumuzdur ve hatta bize
şaşırtıcı bilgiler öğreten bir öğretmendir.
İçindeki veya üstündeki canlılar dünyasıyla
derslerimizin konusuna dönüşür,
ormanlarıyla masamızdaki defter-kitaba
dönüşür, çiçeklerinin sonsuz rengiyle
çizdiğimiz resimlere dönüşür.
Toprak, ömür boyu yanımızdan
ayrılmayan bir arkadaşımız ve en vefalı
dostumuzdur. Ona sevgiyle bakarsan, o da
hiç yorulmadan sana bakar. Sen ona bir
tohum verirsen o, hasatta binlerce başakla
karşılığını verir. Harcadığın emeğin hakkını,
her mevsim ayrı bir güzellikle avuçlarına
cömertçe bırakır.
Bütün insanlığı aynı gökyüzü altında
buluşturan toprak, gezegen büyüklüğünde
bir EVdir. Her odası ayrı bir ülkedir ama onu
sevgiyle koruyanlar için kutsal bir VATAN
olur toprağımız.
Aslında insanın özüdür ve bir özetidir
toprak; bu yüzden ona iyi bakmalıyız!

Toprak Koleksiyoncusu

Toprağa özlemden başka bir şey
değildi bu bağırış:
“Buldum, buldum!”
“Ne buldun Paticiğim?”
“Yeni bir fikir...”
“Heyecanlandım şimdi, bana
anlatacak mısın?”
“Bahçeleri, kırları, tarlaları, dere
kenarlarını, göl kıyısını benimle
gezmeye var mısın? Gezdiğimiz
yerlerde bulduğumuz toprak
çeşitlerinden bir koleksiyon yapmak
istiyorum.”
“Aaa, bu çok heyecan verici bir
fikirmiş! Hemen annemden izinalıp yolculuğa çıkmaya ne dersin,
dostum?”
“İyi olur ama önce koleksiyon için
şişe gerekiyor.”
“Tamam, izin isterken anneme
soralım. Bu konuda mutlaka bize
yardımcı olacaktır.”
Bu düşünceyi annesi ile paylaştılar.
Annesi de,
“Aferin çocuklar, ne güzel fikirmiş.
Vitrinin alt gözünde biriktirdiğim
şişeler vardı. Sizin işinize
yarayacaklardan ayarlayayım.
Akşama kalmadan eve dönün,
tamam mı?” dedi. Annemin hazırladığı sandviçleri, şişeleri
ve suyumuzu çantamıza koyduk.
“Tamam, erken döneriz!” dedikten
sonra büyük bir heyecanla yola düştük.
Uzun yürüyüşlerle kırlardan tarlalara,
yamaçlardan derelere, bahçelerden
göl kıyısına kadar birçok yerde dolaştık.
Toprak çeşitlerini aradık ve bulduk.
Kazı esnasında rastladığımız bitki
köklerine ve solucanlara “merhaba”
dedik. Yuvalarına kışlık yiyecek taşıyan
karıncalara selam verdik. Karınca
yuvalarını inceledik. Her biri farklı bir
düzende.
Uzaktan keçiler geçiyordu. İbibik
kuşunun gelip iki armut ağacının
arasına tünemesini seyrettik. Ağaçlarda
gezen kanatların sesini dinledik.
Çimenler üzerinde yuvarlandık. Dere
kıyısındaki incirle zeytinlerin yaprakları
ışık ve renk dolu… Çalıların hışırtısı
belki de yeryüzünün en güzel şarkısı.
DOĞADA NE GÖRDÜYSEK BİR DAHA
SEVDİK; tarlayı, ağacı, yeşili, yaprakları,
kuşları, örümcekleri, böcekleri, yaşlı
meşenin palamutlarını... Gördüğümüz
toprak çeşitlerinden şişelere doldurduk.
Sonra onları bir bir sıraya dizdik. Şişeler
öyle güzel gözüküyor ki! Şenlik gibi toprağın renkleri kara, kızıl, beyaz, gri,
grimsi mavi, kahverengi, sarı… Sadece
rengi mi, kokusu da çeşit çeşit? Bütün
kokulardan çektik içimize. Oh, mis!
Göl kıyısında otururken acıktığımızı
hissettik. Koca bir söğüt ağacının
altında çantamızdaki sandviçlerimizi
gölün mavisini ve ağaçların yeşilini
seyrederek yedik. Karnımızı doyururken
bir yandan da yeryüzü, toprak ve
toprağın üzerindekilere dair sohbet
ettik. TOPRAĞA DOKUNDUK. Otların,
ağaçların toprakta nasıl yetiştiğini
anlamaya çalıştık. Selam verdik onlara.
Böcekleri doğal ortamlarında gördük.
Her şeyin toprakla bir bağı olduğunu
fark ettikçe heyecanımız arttı.
Yaptığımız koleksiyon böylece daha bir
anlam kazandı.
Anneme verdiğimiz söz aklıma geldi.
Onu üzmemek ve hemen eve gitmek
için yola koyulduk. Bugün, Pati’nin
sevincine ve mutluluğuna diyecek
yoktu. Tabii benim de…

Gökkuşağı Tepeleri

Zeynep; annesi ve babasıyla birlikte
Nallıhan’daydı. Zoolog babası,
kış ortası su kuşu sayımı için
malzemelerini hazırlamaktaydı. Bitki
ressamı olan annesi de defterini ve
boyalarını bir çantaya koymaktaydı.
Zeynep annesine bakıp “Renkli boya
paletini almayacak mısın anne?” diye
sordu.
Annesi gülümsedi, “Koca soda isimli bir
bitkiyi çizeceğim. Kışın kurumuş ve renksiz
oluyor, yani o palete ihtiyacım olmayacak.”
dedi.
“O zaman…” dedi Zeynep.
“Evet, renkli paletimi sen alabilirsin!”
diyerek Zeynep’in cümlesini tamamladı
annesi.
Zeynep rengârenk boyalardan gözlerini
alamayarak, “Belki yağmur yağar,
gökkuşağı çıkar, ben de onun resmini
çizerim.” dedi.
“Belki de gökkuşağı görmen için yağmurun
yağmasına hiç gerek yoktur.” diye söze
karıştı babası. Zeynep meraklanmıştı, “Gökkuşağı
renklerinde bir kuş mu göreceğiz yoksa?”
diye sordu babasına.
Babası göz kırptı ve ağzını fermuar gibi
kapattı.
Böylece Zeynep ve babası Nallıhan Kuş
Cenneti’ni keşfe çıktılar. Su kuşlarının
yuvalarını arayarak epey zaman
harcadılar. Bu sırada Zeynep ilgiyle
kuşlara baktı ve gökkuşağı renkleriyle
bezenmiş bir kuş görmeyi umdu. Elini sık
sık çantasına atıp annesinin renkli boya
paletine dokundu, onu kullanmak için
sabırsızlanıyordu.
Akşama doğru oldukça yorulmuş bir hâlde
gölün kıyısına oturdular.
“Baba!” dedi Zeynep, “Annemin paletini
kullanamadım. Hiç gökkuşağı renkli kuş
göremedik.”
“Gökkuşakları umulmadık yerlerden
çıkabilir!” dedi babası.
“Evet.” dedi Zeynep, “Bazen yağmurdan
sonra görünüyorlar ama bugün yağmur
yağmadı.” Gökkuşağı görmen için yağmura gerek
yok demiştim!” diye hatırlattı babası.
“Baba!” dedi Zeynep, “Artık ağzının
fermuarını açmalısın!”
“O zaman şu karşındaki tepelere bir bak.”
dedi babası.
Zeynep baktı, “Baba, tepeler gökkuşağı
gibi!” diye sevinçle haykırdı.
Birkaç su kuşu Zeynep’in sesiyle havalandı.
“Bu tepeler nasıl böyle renkli olmuş?” diye
sesini alçaltarak sordu Zeynep.
“Toprak çok mucizevidir!” dedi babası,
“Bu tepelerin oluşması için çok özel
şartlar lazım. Her renk tabakası içinde
bambaşka canlıların ve cansızların
kalıntıları var. Her toprak tabakasının
oluşumu için milyonlarca yıl gerekmiş.
Bunlara çökelti deniyor. Eskiden bu
tepelerin olduğu yerde büyükçe bir
göl varmış. İşte o gölün dibinde biriken
maddeler zamanla bu rengârenk
tepeleri oluşturmuş.” diye açıkladı
babası.
Zeynep büyülenmiş gibi gökkuşağı
tepelerine baktı. Çizim defterini çıkarıp
tepelerin resmini yaptı. Bu, şimdiye
kadar çizdiği en güzel gökkuşağı resmi
olmuştu çünkü tepeler kocamandı ve
tüm resmi kaplıyorlardı.
KIZ TEPESI TABIAT ANITI
Nallıhan’da gözlenen gökkuşağı
renkli tepeleri oluşturan istif,
günümüzden yaklaşık 10 milyon yıl
öncesine karşılık gelen ve jeolojide
geç miyosen olarak bilinen dönemde
oluşmuştur. Bu istifi oluşturan çökeller,
eski bir göl dâhilinde çökelmiştir. Gölde o
dönemde bulunan sedimanlar göl tabanına
çökelerek göl çökellerini meydana getirmiştir.
Sonrasında diyajenez dediğimiz kayaçlaşma
sürecine uğradıktan sonra istif meydana
gelmiştir. İlerleyen evrelerde bölgedeki
tektonik etkilerin yanı sıra sonrasında gelişen
aşınma ve erozyon süreçleriyle istif, bugünkü
görünümüne kavuşmuştur.
Nallıhan’ın gökkuşağı tepeleri, Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma
Genel Müdürlüğü tarafından 2019 yılında
“Kız Tepesi Tabiat Anıtı” adıyla tescil edilerek
koruma altına alınmıştır.

Toprak Canlı Mıdır?

Yağmurdan sonra toprak nasıl güzel
kokar, hiç fark ettin mi?
Toprağa kazmayı vurduğunuzda
bağırmamasına şaşmak gerek. Neden mi?
Çünkü toprak canlıdır.
Toprağı kazmaya başladığınızda neler
görürsünüz. Mesela solucanlar… Onlar gözle
görebileceğiniz canlılar.
Ya göremediklerimiz!
Bir kaşık dolusu toprakta kaç çeşit canlı barınır,
bir bilsen! Parmaklarınla sayamayacağın kadar
çok… Belki yüzbinlerce belki de milyonlarca…
Hatta bilim insanları diyorlar ki “Bir avuç
toprakta yaşayan organizma sayısı,
yeryüzünde yaşayan tüm insanlardan fazla
olabilir.”
Tek bir gram sağlıklı toprak, solucanlar,
akarlar, böcekler, mantarlar, bakteriler ve
aktinomisetler(ipliksi bakteriler) dâhil olmak
üzere milyonlarca canlı içerir.
Toprak, canlıların içinde yaşadığı ve birbirini
etkilediği bir ekosistemdir.
Ve biz insanlar da bu ekosistemin bir üyesiyiz.
Tabii bir de cansız bireyleri var bu topluluğun.
Yani bitkilerin, hayvanlar ve insanlardan
artakalan minik kalıntıları... Belki
milyonlarca yıl öncesinden kalma minik partiküller(parçacıklar)… Bunlar bitkilerin ihtiyaç duyduğu
mineralleri sağlar.
Bitki ve hayvan artıklarını besin maddelerine dönüştüren kim
dersiniz? Solucanlar. Evinizdeki bir saksı bitkisinin kökleriyle
tutunduğu toprağa baktığınızda bile onları görebilirsiniz.
Toprak okuryazarlığı diye bir şey duymuş muydun?
Bu kadar canlı barındıran toprağın kendine has bir dili vardır
elbette.
O dili bilirsen toprağın sana neler söylediğini duyabilir ve
anlayabilirsin.
Bu dili kendi kendine öğrenebilirsin.
Yapman gereken şey toprağı gözlemlemek, belki küçük bir bitki
yetiştirmek... Sonra da o bitkinin günbegün gelişimini izlemek…
Küçük bir önerim var sana. Var mısın bir gözlem yapmaya?
Hiç merak ettin mi? Yetiştirdiğin bitki büyüdükçe saksıdaki toprak
miktarı azalıyor mu acaba? Bunu düşünmeni istiyorum senden.
Eğer azalıyorsa neden? Bunu da bir düşün, olur mu?
Cevabını kendi kendine bulamazsan araştırmak için fen
bilgisi öğretmeninden veya büyüklerinden yardım
isteyebilirsin. Hatta biraz araştırırsan sorularını
cevaplaması için bir toprak analisti bile
bulabilirsin. Evet, böyle bir meslek var.
Ve toprak analizi laboratuvarları
var. Umarım yaşadığın şehirde
böyle bir laboratuvar vardır.
Peki, var mısın araştırmaya?!.

Kiraz Ağacım

Kollarımı yana açmış, aşağı doğru
uçarcasına koşuyor, rüzgârla
yarışıyordum. Evimizin elli
metre aşağısındaki bahçeye girer
girmez gördüklerim karşısında feryat
edercesine bağırdım.
– Kirazlarımıza ne oldu anneanne?
Arkamdan bana yetişmeye çalışan
anneannem bahçeye nefes nefese
girdi. Zorlukla yutkunuyordu.
Söyleyecekleri sanki boğazına
düğümlenmişti Sesi kesik kesik çıktı:
– Çürüdü yavrum!
O an, anneannemin cümlesi
beynime ok gibi saplandı. Okullar
tatil olur olmaz anneannemlere
geldiğimde sabah akşam suladığım,
gövdesine oturup dalında kiraz
yediğim ağacımızın meyveleri bu yıl
çürümüştü demek!
– Neden böyle oldu anneanne?
– Hasat zamanı yaklaşırken aniden
bastıran sağanak yağmurlar
kirazlarımızın çürümesine neden oldu.
– Peki ya bu domatesler? Domateslerin
üzerinde neden büyük büyük lekeler var?
– Domatesler de yüksek sıcaklıklar
yüzünden yanmaya başladı oğlum. Aşırı
sıcaklarda güneşin zararlı ışınları sebze
ve meyvelerin yanmasına neden oluyor.
Bir dersimizde, ilkbaharda havaların
birden soğuyarak don vurmasıyla
ağaçlardaki bembeyaz çiçeklerin
döküldüğünü öğrenmiştik ama sebze
ve meyvelerin bu şekilde yanmasına,
çürümesine anlam verememiştim.
Bahçeye şöyle bir baktım. Bu yıl,
anneannemin bahçesindeki ürünlerin
yerinde yeller esiyordu. Anneannem
durumu daha ayrıntılı bir şekilde
açıklamaya çalıştı:
– Ani ve dengesiz iklim koşulları, ekilebilir
alanlarda erozyon, heyelan, sel felaketi,
kuraklık ve çölleşmeyi artırıyor yavrum.
Bunlar da tarım alanlarının hızla yok
olmasına sebep oluyor. Aşırı sıcaklar
çölleşmeye, meyve ve sebzelerin
yanmasına neden olurken sağanak
yağışlardaki artışsa hem meyveleri
çürütüyor hem de toprağın verimliliğini
alıp götürüyor. Bunun sonucunda da işte
bu şekilde fakirleşen bahçeler ortaya
çıkıyor.
Canım fena hâlde sıkılmıştı. Sanki
bahçe artık nefes almıyordu.
Yaşadığım hayal kırıklığı
bütün beklentilerimi yerle bir etmişti. Yine de bir umut, ağaca
tırmandım. Dallardaki çürük olmayan
kirazları, ağacıma teşekkür ede ede
topladım.
Kirazları iştahlı iştahlı yerken çantama
koyup getirdiğim kumbaram aklıma
geldi. Biriktirdiğim tüm kâğıt paraları
kumbaramdan çıkararak anneannemin
yanına, mutfağa gittim. Avcumdaki
paraları anneanneme doğru uzatırken
şöyle dedim:
Anneanne, bu paralarla bahçemize
daha çok kiraz fideleri alıp dikelim.
– Anneannemin gözleri doldu. Bana
sımsıkı sarılırken şunları söyledi:
– Olur yavrum, alıp dikelim. Dikelim
ki canlıların yaşam kaynağı toprak
anamızın yok olmasına fırsat
vermeyelim. Gelecek nesillere verimli
topraklar bırakalım. Çünkü topraklarımız,
geleceğe bırakacağımız en kıymetli
emanetlerdir.
Anneannemin avcuna paraları bırakırken
bahçemize dikeceğimiz fideleri, karnım
ağrıyana kadar yiyeceğim kirazları
hayal ettim. TOPRAĞA DOKUNMANIN
VERECEĞİ RAHATLATICI ETKİ,
FİDANI KENDİ ELLERİMLE DİKMENİN
MUTLULUĞU VE ONLARA VERECEĞİM
CAN SUYUYLA YEŞERECEK HAYALLERİM
kim bilir ne kadar büyük olacaktı.

Tohum Toprak Kütüphanesi

Her yaz tatilinde olduğu gibi bu sene de halamın yanına
gelmiştim. Halamla tatillerde vakit geçirmeyi çok
severim. Birlikte çok eğleniriz. Doğayla iç içe bir köyde
yaşadığı için doğanın pek çok özelliğini onunla öğrenirim.
Birkaç sene önce, ağaçların yapraklarından çıkan hışırtının
hangi dilde konuştuğunu anlamaya başlamıştım. Bazen
mutluluktan şarkılar söylüyor bazen köklerinin ait olduğu
yerlerden hikâyeler anlatıyorlar. SİZ HİÇ AĞAÇLARIN ANLATTIĞI
ÖYKÜLERİ DİNLEDİNİZ Mİ? Özellikle
sonbahara doğru bazı ağaçlar rüzgârla
tohumlarını toprağın farklı yerlerine
uçuruyor. İşte o zaman ne kadar neşeli
olduklarını duymanızı isterim.
O gün halamın bahçesine giderken,
“Sana bir sürprizim var kızım!” dedi.
“Şimdi doğanın başka bir yönünü daha
keşfetmeni istiyorum.”
Anlaşılan bir sürpriz beni bekliyordu.
Ağaçların hışırtısı, etrafta dolaşan minik
hayvanların kıpırtısını hissedebiliyordum.
“Nasıl halacığım, nedir?”
“Heyecanlanma, bak şimdi görürsün,
tohum toprak kütüphanesini hiç duydun
mu?”
Hiç duymamıştım, neydi acaba tohum
toprak kütüphanesi?
Koşar adım ilerlerken halam anlatmaya
başladı: Tohum toprak kütüphanesi,
ata tohumlarından ve farklı toprak
türlerinden oluşur. Geçmişten bugüne
gelen, farklı bölgelerin tohumlarının
saklandığı yerdir.
Az sonra kocaman ağaçların kapısını
gizlediği o muhteşem bahçeye ve sonra
tıpkı bir kutuya benzeyen bahçe evine
girdik. Daha önce hiç görmediğim bir
odadaydık. Odanın dört bir yanı minik
çekmecelerle dolu raflarla donatılmıştı.
Halam tüm o minik çekmecelerin içinde
ülkemizin farklı bölgelerinde yıllardır
yetiştirilen sebze ve meyve tohumlarının
bulunduğunu anlattı. Son bir senedir
bu odada ata tohumları biriktirmeye
başlamış ve bunları bahçesine ekip
yetiştiriyormuş.
Halam avuçlarımı açmamı istedi. Kısa bir
süre sonra ellerimde küçük taneler vardı.
Tohumları hiç böyle hayal etmemiştim.
Kuru mısır taneleri, minik minik biber
çekirdekleri, salatalık, domates, karpuz,
maydanoz tohumları…“Evet, toprak bizim en büyük
zenginliğimiz. Ancak ona iyi bakmamız
gerek. Her tohum toprakla buluşup
filizlendiğinde tüm canlıların yaşamı
devam ediyor. Nasıl ki kütüphanelerdeki
kitaplar düşünceleri, hayalleri,
bambaşka karakterleri binlerce
yıl ötesine taşıyorsa ben de ATA
TOHUMLARInı toprakla buluşturup
geleceğe ulaştırmak istiyorum. “Toprak,
tohumlarla harmanlanıp canlanıyor.
Tohumlar kendi zenginliklerini toprakla
birleştirip bizlere ulaştırıyor.” dedi
halam. Onu dinlerken tohum toprak
kütüphanesinin ilk hikâyesini öğrenmiş
gibiydim.
Halam, mısır tohumlarını bana verdi
ve bahçeye ekmemi söyledi. Sevinçle
avcumda sıkıca tuttuğum tohumları
toprakla buluşturdum. Artık sadece
ağaçların konuştuğu dili anlamakla
kalmıyor, tohum toprak kütüphanesinin
değerini de biliyordum.
Tohumu ektikten sonra toprağa dokunup
“Sen olmasaydın, belki de doğanın
bana bugünümüzün ve geleceğimizin
zenginliğini anlatmak istediğini asla
anlamayacaktım.” dedim. Toprak da
bana cevap verircesine tohumları
ektiğim yerden çıkan minik bir solucanla
selam verdi.

Toprağın Canciğer Dostları

Bir avuç toprak bulalım bir yerden,
bir saksıya koyalım. İçine birkaç
ayşekadın fasulye tohumu atalım,
üstünü toprakla örtelim.
Can suyunu verelim. Arada bir sulayalım.
Bütün bunları yaptık mı? Yaptık. Neyi
görmek istiyoruz, arkadaşlar? Toprağın
bize dost olduğunu... Biz karşılık
bekleyerek tohum vereceğiz ona ama
o hiçbir karşılık beklemeden fasulye
verecek bize.
Bir bağırmada su, bir çağırmada süt
isteyen bebekler gibiyiz. Topraksa
annemiz gibi… Bencil değil, cimri hiç
değil.
Yağmur toprağın kalbine dokundu
mu, güneş toprağın alnını okşadı mı
değmeyin toprağın keyfine. Toprağın
etekleri zil çalar o zaman. Mutludur. Her
zamankinden daha cömerttir.
Güzel Türkçemizde “Al gülüm ver gülüm”
diye bir deyim var. Yapılan yardımın
karşılığını beklemeyi anlatır. Toprağın
sözlüğünde bu deyimin ilk yarısı var: “Al
gülüm.”
Toprak öğretmenimiz olur bazen; bize
her şeyin karşılıklı olmadığını söyler.
O verir, biz alırız. Ona teşekkür etmek
aklımızdan geçmez. Ama o alınmaz,
kırılmaz, gücenmez, darılmaz, küsmez. Yine verir. Gül, sümbül, lale, karanfil,
leylak, kasımpatı... Elma, armut, üzüm,
incir, kavun, karpuz... İlle de buğday!
Boşuna dememiş Âşık Veysel, “Benim
sadık yârim kara topraktır.” diye.
Ah be âşık! Toprağın yüzü kara olabilir
ama kalbi bembeyazdır. Sevmeyi
bilir çünkü. Verdiğini yüreğinden verir,
karşılık beklemeden. Toprak pazarlık
bilmez, şart koşmaz. Böyle yaratılmıştır.
Görevi budur. Ayakları altına serilmiştir
insanoğlunun. Yalnız insanoğlunun mu?
Bütün canlıların... Halımız, kilimimiz,
yolluğumuz, seccademiz olmuştur.
“Toprağı işleyen, ekmeği dişler.”
atasözümüzü de hatırlayalım mı şimdi?
“Emek veren çalışan, yemeye hak
kazanır.” anlamına geliyor. Bir başka atasözünü de analım ki üzülmesin; “Beni neden
hatırlamadılar?” demesin: “Bir avuç altının olacağına bir avuç
toprağın olsun.” Ne demek peki? Altın harcanır biter ama
toprak her zaman ürün verir. Yeter ki sen toprağın dilini öğren,
onunla nasıl konuşulacağını bil. Ondan ne isteyeceğine, nasıl
isteyeceğine karar ver.
SEV TOPRAĞI!
Bırakın, anneler babalar bizi, dokunalım toprağa. Kirlenir
miyiz? Olsun. Kirlenirsek temizleniriz. Hem kim demiş toprak
kirlidir diye? Aksine toprağı kirleten biziz. Tarım ilaçlarıyla,
çevreye rastgele attığımız çöplerle, ev ve sanayi atıklarıyla…
Biz kirletmediğimiz sürece toprak hep temizdir. Yoksa su
bulamadığımız zaman avuçlarımızı toprağa sürdükten sonra
yüzümüzde, kollarımızda gezdirip arınabilir miydik?
Toprağın canciğer dostlarıyız biz.
Keşke hep öyle olabilsek ve
hep öyle kalabilsek…

Merhaba! Ben Gül Kokulu Toprak

Biliyor musunuz, ben dünyada her şeyin bir canı
olduğunu düşünüyorum. Dağın, taşın, havanın,
suyun, her şeyin ama her şeyin bir canı olduğuna
inanıyorum. Yok, öyle insanların canı gibi değil ama
mutlaka bir canı var onların da. Nereden mi biliyorum? Bir
“toprak” olarak kendimden biliyorum.
Evet, ben bir toprağım ve üstümde olan biten her şeyden
haberim var. Her türlü ürün benim bağrımdan çıkıyor,
her türlü fidan bende ağaç oluyor, her türlü çiçek benim
üstümden yayıyor güzelim kokularını.
Sadece üstümdeki değil, altımdaki dünyadan da haberim
var benim. Zengin maden yataklarını ben saklarım mesela.
Cana can katan suların kaynağı da bendedir. Anlatmakla
bitmez gizli hazinelerim.
Bir cana sahip olduğum için insan gibi sevinmeyi de
üzülmeyi de bilirim.
En çok ne zaman üzülürüm, biliyor musunuz? Aziz vatanın
bir parçası olduğum unutulduğu zaman. Evet, az da olsa
böyle düşünenler çok üzüyor beni hatta kızdırıyor. Kendi
kendime diyorum ki alayım şunları kollarımın arasına,
şöyle birkaç saniye nefessiz kalsınlar, sonra bırakayım!
Kendilerine gelince belki anlarlar, aziz vatanın bir parçası
olduğumu.
Bir toprak olarak çok sevindiğim hatta mutluluktan
uçacak gibi olduğum zamanlar da oluyor. Beni en çok
kim sevindiriyor biliyor musunuz? Çocuklar… Evet, o tatlı
çocuklar bazen benim bağrıma fidan dikiyorlar ya işte
o zaman keyfime diyecek olmuyor. Düşünsenize, minicik eller, sağa sola savrulup gitmeyeyim diye fidan dikiyorlar
üstüme.
Geçenlerde sevinçten ne yapacağımı bilemedim. Bir grup
çocuk, başlarında öğretmenleriyle geldiler fidan dikmeye.
O güzelim kazma kürek seslerinin arasından bir türkü sesi
yankılandı. Çocuklar hep bir ağızdan, Âşık Veysel’den bir
türkü tutturdular ki sormayın gitsin:
“Dost dost diye nicesine sarıldım,
Benim sadık yârim kara topraktır.
Beyhude dolandım, boşa yoruldum;
Benim sadık yârim kara topraktır.”
Anladınız değil mi? Dost dost diye nicesine sarılanlar, sadık
yâr olarak beni seçiyor. Bu güzellik karşısında sevinçten
havalara uçulmaz da ne yapılır? Bir de ne dediler biliyor
musunuz benim için?
“Karnın yardım kazmayınan, belinen;
Yüzün yırttım tırnağınan, elinen;
Yine beni karşıladı gülünen;
Benim sadık yârim kara topraktır.”
Bunun böyle olduğunu ben biliyordum da, sevgili
çocuklardan duymak harika bir şey oldu.
Eminim o güzel çocukların gönüllerinden taşan sevgi
günün birinde dünyayı gül bahçesine çevirecek.
Belki bana da “gül kokulu toprak” diyecekler o zaman.
O günler yakın.
İnanıyorum buna.

Toprak Gibi Olmak

İnsan her şeyden evvel topraktır. Hem beden hem ruh olarak
insanı toprak yoğurur. Onu var eden kudret, bileşenine biraz
da su ilave etmiştir. Balçık, varlığını suya borçludur. İnsan
tabiat sofrasına oturduğu günden beri toprağa yaslamıştır
sırtını. Her ne varsa insanın karnını doyuran, topraktan çarşıya
pazara taşınmıştır. Âşık Veysel “Benim sadık yârim kara
topraktır.” derken, Necip Fazıl “Toprak post Allah dost.” diye
meseleye son noktayı koyarken insana kendisi kadar yakın bir
şeyden bahsetmektedir.

Çocukken öğrendiğim bir tekerlemede “Yağ yağ yağmur/
Tarlada çamur/Teknede hamur…” diyerek yağmuru çağırırdık.
Büyüdükçe şunu fark etmiştim, yağmurun yağması tarladaki
toprağı çamur yapar, tarla şenlenir ve buğday olur, buğdaylar
öğütülüp una dönüşür ve un teknede hamur hâline getirilir.
Hepsi toprağın yağmur ile yani su ile anlaşıp çamurlaşarak
bereketlenmesi sonucudur. Toprakla canlıların ilişkisi üç yönlüdür: Birincisi, toprağın
üstündekiler; ikincisi, toprağın içindekiler ve üçüncüsü; toprağın
altındakilerdir. İstiklâl Marşı şairimiz Mehmet Akif’in “Bastığın
yerleri toprak diyerek geçme tanı/ Düşün altında binlerce
kefensiz yatanı” veya “Şüheda fışkıracak toprağı sıksan
şüheda.” dizelerinde geçen “toprak” kelimesi vatanı simgeler.
Bu toprakların kolay vatan hâline gelmediğini ve her karışının
şehit kanı ile sulandığını anlarız. Karıncadan zürafaya, insandan çam ağacına kadar bütün
canlıların dolaşım ve yaşam alanıdır toprak. İnsan bir sırrı, bir
umudu, bir müjdeyi içerisinde nasıl taşıyorsa toprak da içinde
bir tohumu öyle taşır. Mademki topraktan gelip toprağa
döneceğiz, öyleyse toprağı gözümüz gibi korumalı ve onu
sevdiklerine kavuşturmalıyız. Boşuna söylememiş Necip Fazıl
“Tohum saç, bitmezse toprak utansın!” diye. Toprak kendine verileni reddetmez. Ayağımızın altında
dolaşır. Alçak gönüllüdür. Mevlâna topraktan yana yapar
öğütlerinden birini: “Tevazu ve alçakgönüllülükte toprak
gibi ol” der ve toprağa yönelenin eli boş dönmeyeceğini
hatırlatır: “Toprağa ne ekildi de bitmedi. Gökten ne yağdı
da yer kabul etmedi?” Çıplak ayaklarınızı toprakla buluşturun, göreceksiniz
betonun beyninize çöken ağırlığı gitgide yok olacaktır.
Toprak topraktan geleni anlamaz mı hiç? Onun da kalbi
vardır. İlk toprakla tanışan insanın tabiatın yeterince
hırpalandığı bir yüzyılda yine ilk barışması gereken toprak
olmalıdır. Her bir yağmur tanesini gökten toprağa selam
diye gönderelim. Selam olsun “Bana rahmet yerden yağar.”
diyen Yunus’a, selam olsun toprağa!

Toprak Dedeyi Tanıyor Musunuz?

Hayrettin Karaca ile daha önce tanıştınız mı? Onu
tanıyor musunuz? Biz ona Toprak Dede diyoruz.
Toprak Dede, doğayı korumak için hayatı boyunca
hiç yorulmadan çalışmış bir doğasever. Toprak Dede doğadaki tüm
canlıları çok sever ve merak
edermiş. Doğayı keşfetmek
için uzun yıllar boyunca
tüm Türkiye’yi gezerek
bitkileri incelemiş. Elleriyle
bitki örnekleri ve tohumları
toplamış. Bu işi yapmayı o
kadar çok severmiş ki her gittiği
yerin doğasını hatırlar, hangi taşın
altında hangi böcek, hangi yamaçta
hangi bitki var bilirmiş. Öyle ki bitkileri
hiç unutmaz ve tekrar gittiğinde hemen
gidip o bitkiyi yerinde bulurmuş. Bir gün yine çok sevdiği bir köyün
yakınlarından geçerken orayı
yeniden ziyaret etmek istemiş.
Ama bu ziyareti Toprak
Dede’yi çok üzmüş. Çünkü
köy hiç de bıraktığı gibi
değilmiş. Kuraklaşan toprak,
kaybolan bitkiler, azalan
su, göremediği böcekler,
çiçekler… Çok endişelenmiş ve
hemen bir şeyler yapmalıyım,
diye düşünmüş. Hem toprak hem de toprağın altındaki
yaşam onun için çok ama çok kıymetliymiş.
Toprak Dede, bu durum karşısında topraklarımızı erozyonlardan
korumak için mücadele etmeliyiz, diye düşünmüş…Erozyon nedir? Toprağın üzerindeki bitki örtüsü yok olur veya tahrip
edilirse toprak, koruyucusunu kaybetmiş olur. Eğer toprak üzerindeki
bitkiler olmazsa rüzgârların ya da yağmur damlalarının şiddetiyle
toprak taneleri yerinden kopar, toz bulutu olup etrafa savrulabilir ya
da suya karışabilir. Buna “erozyon” adı verilir. Erozyon,
önemli toprak kayıplarına neden olur.
Toprak Dede, yakın arkadaşı olan
Yaprak Dede Ali Nihat Gökyiğit ile
buluşup ona gördüklerini anlatmış.
Böylece kendisi gibi büyük bir
doğasever olan Yaprak Dede ile
birlikte erozyonla mücadele etmek
için TEMA Vakfını kurmuşlar.
• Toprak, yeryüzünü tıpkı bir battaniye gibi saran sihirli bir
örtüdür. İçinde sayamayacağımız kadar çok canlı yaşar.
Toprak böceklerin ve bitkilerin yuvasıdır, yediğimiz sebzeler ve
meyveler topraktan gelir. Tüm ağaçlar, rengârenk çiçek açan
bitkiler toprağa tutunur, topraktan beslenir. Bitkiler de toprağı
kökleri ile tutarak korur.
• Toprağa uzaktan baktığımızda genellikle onu sadece
tanelerden oluşan bir madde gibi görürüz. Oysa toprakta
ufalanmış kaya taneciklerinin oluşturduğu minerallerin dışında
bitki kökleri, hayvan dışkıları, çürümüş yapraklar ve ölmüş
böcekler ile ayrıca su ve hava vardır. Tüm bu maddeler farklı
toprak çeşitlerinde farklı miktarlarda bulunur.
• Toprağa düşen yağmur taneleri, toprağın derinliklerine doğru
süzülür, buralarda birikir. Yeteri kadar biriktiğinde tıpkı dolu
bir sürahiden taşan su gibi toprağın içinden yüzeye çıkar ve
kaynak suyu olur. Kaynak suları dereleri, nehirleri oluşturur,
içinde balıklardan kurbağalara kadar birçok canlıyı yaşatır.
Kuşlar böcekler hatta hepimiz, topraktan gelen
kaynak sularını içeriz.
• Toprak, dev bir hazine sandığı gibidir. İçinde çok eski
zamanlardan kalan tabakları, çanakları,
aletleri, fosilleri saklar.

Vay Canına

Bir denizanasının %95'i sudan oluşmaktadır.
Bende diyorum neden susamıyorum.

Yetişkin bir panda günün 12 saatini bambu yiyerek geçirir.
Ben obur değilim, bambular çok lezzetli.

Bir bukalemunun dili vücudu kadar uzayabilir.
Boyun kaç ona göre yaklaşcam.

Erkek imparator penguenleri, iki ay boyunca hiçbir şey yemeden dişisinin yemek getirmesini beklerler.
Keşke internetten yemek söyleseymişiz.

Karıncalar iki haftaya kadar suyun altında hayatta kalabilirler.
İki haftalık tatil yapayım dedim.

ORMANIN SAVUNUCUSU DR. SEUSS THE LORAX

ORMANIN SAVUNUCUSU
DR. SEUSS THE LORAX
Sevgili Arkadaşlar,
Haydi, şimdi hepiniz gözlerinizi
kapatın ve hiçbir ağacın olmadığı,
dokunduğunuz her şeyin plastikten
yapıldığı bir dünya hayal edin.
Bu dünya, en büyük oksijen
kaynağımız ağaçlardan yoksun.
O yüzden de burada yaşayan
insanlar temiz havaya hasretler.
Hatta bazı fırsatçı insanlar, bu
durumdan faydalanıp insanlara
pet şişeler içinde “temiz hava”
satmaya çalışıyor.
Hepinizin âdeta kâbusa dönüşen
bu hayalden bir an önce uyanmak
istediğinizi duyar gibiyim.
Bu hayalde size anlattıklarımın
hepsi, bu sayımızda sizinle
tanıştıracağım “Loraks” filmindeki Thneed-Ville adlı küçük şehirde
maalesef gerçek oluyor.
Üstelik Thneed-Ville sakinleri,
bu plastik hapishaneye o kadar
alışmış ki, sizler gibi ağaçsız bir
dünyanın bir kâbus olduğunu fark
edemiyorlar bile. Şehrin kötü kalpli
iş adamı “Bay O’Tava” tarafından,
bu dünyada yanlış giden bir
şeyler olduğunu fark etmesinler
diye, ağacın ve bitkilerin pis ve
dünya için gereksiz olduğuna
inandırılmışlar çünkü.
Bir gün bu şehirde yaşayan
12 yaşındaki Ted, tek hayali
bahçesine güzel mi güzel bir
“Püskül Ağacı” dikmek olan
Audrey isimli arkadaşının,
bu hayalini gerçekleştirerek
sevgisini kazanmak istiyor ve
Thneed-Ville’in hikâyesi bir anda
değişmeye başlıyor. RENGÂRENK PÜSKÜL AĞAÇLARININ
ÜZÜCÜ ÖYKÜSÜ
Ted, büyükannesinin tavsiyesiyle, Püskül
ağacını bilen tek kişi olan ve şehrin
dışında yaşayan “Tektek”i ziyaret
ediyor ve ondan Thneed-Ville şehrinin
geçmişiyle ilgili tüm gerçekleri öğreniyor.
Meğerse Thneed-Ville önceden dört
bir yanı rengârenk püskül ağaçlarıyla
dolu, tüm canlıların neşe ve mutlulukla
yaşadığı bir yermiş. Kocaman turuncu
bıyıklarıyla sevimli mi sevimli orman
yaratığı Loraks’ın tüm itirazlarına rağmen, Tektek püskül ağaçlarını
daha fazla para kazanmak için birer
birer kesmeye başlamış. Ağaçlar yok
olunca Thneed-Ville, temiz havanın bile
olmadığı korkunç bir yere dönüşmüş.
Bu hikâyeyi dinledikçe Ted, artık sadece
arkadaşı Audrey’yi mutlu etmek için
değil, içinde yaşadığı şehri yeniden eski
mutlu günlerine döndürmek için de
kolları sıvamaya karar veriyor. Tektek’ten
aldığı son püskül ağacı tohumunu
dikmek için şehre dönen Ted’i, kötü
niyetli O’Tava ve adamlarına karşı zorlu
bir mücadele bekliyor.

NOT:
Ağaçların havadaki kötü gazları
emerek bizim için zararsız hâle
getirdiğini, her bir ağacın iki insanın
tüm bir yıl boyunca ihtiyaç duyduğu
oksijeni ürettiğini biliyor muydunuz
sevgili arkadaşlar? Tıpkı Loraks
gibi, biz de dünyamızın en büyük
oksijen üreticisi olan ağaçların
kıymetini bilelim ve onları korumayı,
yeni fidanlar dikerek çevremizi
ağaçlandırmayı unutmayalım.
NOT:
Loraks filmi, tam 46 tane çocuk
kitabı yazmış Dr. Seuss’un yine çok
sevilen bir hikâyesinden esinlenerek
yapılmış. Çoraplı Tilki ve Şapkalı
Kedi gibi birbirinden renkli ve komik
karakterlerin hikâyelerini kaleme
alan Dr. Seuss yaşasaydı bugün tam
117 yaşında olacakmış.
Filmin adı: Loraks
Yönetmeni kim: Chris Renaud, Kyle Balda
Kaç dakika: 1 saat 27 dakika
Yapım yılı ne zaman: 2012
Türü ne: Animasyon
Nerede yapıldı: ABD
Orijinal adı ne: Dr. Seuss’ The Lorax

Sezai Karakoç

DİRİLİŞ ÖNCÜSÜ BİR ÖZEL İNSAN: SEZAİ KARAKOÇ 1933-2021
“O çocuğu bekliyoruz.
Dünyayı değiştirecek, yenileyecek
meşhur kelimemizle söyleyelim,
diriltecek çocuğu. O çocuğu ki,
görüntüye değil, öze, dışa değil, içe
baksın. O çocuğu ki, ön planı değil,
arka planı görsün. O çocuğu ki,
reklâm ve propaganda edilenleri
değil, edilmeyenleri bilsin.”
Sezai Karakoç”

Bir özel insan düşünün… Diyarbakır Ergani’de dünyaya geldi. Ortaokulu tüm sevdiklerinden uzak bir diyarda, yatılı olarak Kahramanmaraş’ta, liseyi Gaziantep’te, üniversiteyi Ankara’da okudu zorluklarla.
Her bir ayrılık, zorluk, mahrumiyet, yalnızlık onu olgunlaştırdı, pişirdi, yetiştirdi. Önemli bir yazar, şair ve düşünür oldu.
Sezai Karakoç…
Dergiler insanların yetişmesine önemli bir katkı sağlar. O da dergilerle tanıştı,
yazıları ve şiirleri gazete ve dergilerde
yayımlandı. Kendisi de gazete
ve dergi yayımlayarak halkımızı
aydınlatmaya devam etti. İnsanların bilinçli olması, okuması,
düşünmesi ve çalışması gerektiğini
söyledi.
Kitaplar yazdı. Konferanslar verdi.
Sohbetleri hiç eksilmedi.
Tarih, kültür ve medeniyetimizden
kopmamak, ona yabancı olmamak
gerektiğini anlattı.
Ne kadar zorluklar yaşasak da
umudumuzu hep canlı tutmamızı
istedi.
Ruhumuzun, bedenimizin, zihnimizin
capcanlı olmasını önemsedi.
İnsanlığı dirilişe çağırdı. Mevlâna,
Yunus Emre ve Mehmet Âkif gibi
dirilişin öncülerine işaret etti.
Monna Rosa’da saf sevgiyi gösterdi.
Hep düşündü, üretti, konuştu, yazdı,
çalıştı gençler için, milletimiz için,
insanlık için.
Sade yaşadı, şöhret peşinde koşmadı,
kimsenin gözüne girmek için
çabalamadı. Devletin verdiği kültür ödülünü
kabul etti ama ödül olarak
verilecek paranın milletimiz için
harcanmasını istedi.
Batı’yı da Doğu’yu da tüm
yönleriyle tanıdı, kavradı,
yorumladı.
Her bir gencimizin Taha temsiliyle
bir diriliş eri olmasını istedi.
Ülkemiz için, insanlık için böylesine
özel ve değerli olan yazar, şair,
düşünür ve duruş insanı Sezai
Karakoç 16 Kasım 2021’de
aramızdan ayrıldı. Seksen sekiz yıllık
ömrü hep diriliş sevdasıyla geçti.
“Çocuk benim ülkemdir.” diyerek
onları; geleceğin kahramanı,
ideal çocuk, inci gibi çocuklar,
seher çocukları ve Tanrı armağanı
şeklinde niteleyen Sezai Karakoç
vefat ettiyse de eserleriyle
aramızdadır. Onu okumalı, anlamalı
ve hayırla anmalıyız.
Rabbim mekânını cennet eylesin.

ÇOCUKLUĞUMUZ

Annemin bana öğrettiği ilk kelime
Allah, şahdamarımdan yakın bana benim içimde
Annem bana gülü şöyle öğretti
Gül, O’nun, O sonsuz iyilik güneşinin teriydi
Annem gizli gizli ağlardı dilinde Yunus
Ağaçlar ağlardı, gök koyulaşırdı, güneş ve ay mahpus
Babamın uzun kış geceleri hazırladığı cenklerde
Binmiş gelirdi Ali bir kırata
Ali ve at, gelip kurtarırdı bizi darağacından
Asya’da, Afrika’da, geçmişte gelecekte
Biz o atın tozuna kapanır ağlardık
Güneş kaçardı, ay düşerdi, yıldızlar büyürdü
Çocuklarla oynarken paylaşamazdık Ali rolünü
Ali güneşin doğduğu yerden battığı yere kadar kahraman
Ali olmaktan bir sedef her çocukta
Babam lâmbanın ışığında okurdu
Kaleler kuşatırdık, bir mümin ölse ağlardık
Fetihlerde bayram yapardık
İslam bir sevinçti kaplardı içimizi
Peygamber’in günümüzde küçük sahabileri biz çocuklardık
Bedir’i, Hayber’i, Mekke’yi özlerdik, sabaha kadar uyumazdık
Mekke’nin derin kuyularından iniltisi gelirdi
Kediler mangalın altında uyurdu
Biz küllenmiş ekmekler yerdik razı
İnanmış adamların övüncüyle
Sabırla beklerdik geceleri
Şimdi hiç birinden eser yok
Gitti o geceler o cenk kitapları
Dağıldı kalelerin önündeki askerler
Çocukluk güzün dökülen yapraklar gibi
(1960)
*Gün Doğmadan, sayfa 97-98

Efe'nin Güç Kartı

EFE’NİN GÜÇ KARTI
Güç kartları, gelişimsel yetersizliği olan çocuklarda etkili bir şekilde kullanılan öykü-temelli uygulamalardan biridir.
GÜÇ KARTLARI; bireyselleştirilebilmesi, uygulama süresinin kısa olması, kolayca uygulanabilmesi ve maliyetsiz olması nedeniyle verimli bir uygulamadır.

Merhaba! Ben Efe. 9 yaşındayım ve Ankara’da yaşıyorum. 4. sınıfa gidiyorum. Okulumu ve arkadaşlarımı çok seviyorum. Arkadaşlarım da beni çok seviyor. Ama biliyor musunuz? Ben eskiden okula gitmek ve arkadaşlarımla zaman geçirmek yerine evde olmayı ve oyuncak tavşanım Ton Ton ile zaman geçirmeyi daha çok severdim. Evde hep televizyon izlemek, Ton Ton’la oynamak ya da resim çizmek isterdim. Ev daha eğlenceli ve tabii ki daha rahat gelirdi. Üstelik evde uymam gereken kurallar da daha azdı. Okuldaysa yerine getirmem gereken daha fazla görev ve uymam gereken daha fazla kural vardı. Bu kurallar yüzünden kafam çok karışırdı ve kimi zaman kurallara uymayı unuturdum. Peki kurallara uymayı unuttuğumda ne mi olurdu? Öğretmenim ve arkadaşlarım beni uyarırdı. Bu da beni çok üzerdi. Bu gibi durumlarda okuldan eve gittiğimi ve Ton Ton’a sarıldığımı hayal ederdim. Peki nasıl oldu da birden her şey değişti? Nasıl oldu da ben okulda kalmayı ve arkadaşlarımla oynamayı bu kadar sevmeye başladım? Öğretmenimin verdiği bir kartla! Evet, sadece küçük bir kartla! Gelin size küçük kartımı tanıtayım ve kartımın ilginç hikâyesini anlatayım. Öğrenmeye hazır mısınız? Birgün eve gidince anneme okulda yaşadığım, hissettiğim her şeyi anlattım. Annem beni anladığını ve bu problemi öğretmenimle de paylaşmamı istedi. Ben de annemi dinledim ve öğretmenime de durumu anlattım. Birkaç gün sonra, odamda Ton Ton’la oynarken annem geldi. Benimle biraz sohbet ettikten sonra Ton Ton’un fotoğraflarını çekmek için benden izin istedi. Anneme Ton Ton’un fotoğraflarını neden çektiğini sordum. Annem de öğretmenimin benim en sevdiğim  oyuncağımı sorduğunu söyledi. Annem için bu sorunun yanıtını bulmak çok kolaydı. Çünkü benim tüm gün oyunlar oynadığım, konuştuğum hatta birlikte uyuduğum Ton Ton’um vardı. Peki ama öğretmenim neden benim en sevdiğim oyuncağımı sormuştu? Sanırım beni bir sürpriz  bekliyordu. Giderek daha fazla meraklanmaya başlamıştım. O kadar heyecanlanmıştım ki anneme, “Anne yarın okula gitmek için sabırsızlanıyorum!” dedim. Bütün gece meraktan uyuyamadım ve sabahı iple
çektim. Sabah okulun bahçe kapsında öğretmenimle karşılaştım ve öğretmenime “Benim için hazırladığınız sürpriz nerede diye sordum?” Öğretmenim üzerinde Ton Ton’un resminin ve bazı yazıların olduğu bir kâğıt ve bir kart ile bana gülümseyerek
“Bak burada neler varmış? Ton Ton’a ‘Günaydın.’ de.” dedi. Ardından birlikte sınıfımıza geçtik ve öğretmenim bana “Ton Ton’un Okul Günlüğü” isimli öyküyü okudu. Öyküde Ton Ton’un okulda kurallara uyduğu ve bu nedenle çok mutlu olduğu yazıyordu. Bir de Ton Ton benden de bazı kurallara uymamı bekliyormuş. Öyküyü merak ettiniz mi? Gelin size de okuyayım: “Ton Ton okulunu, öğretmenini ve arkadaşlarını çok sever. Okul kurallarına uymanın çok önemli olduğunun farkındadır. Ton Ton, zil çaldığında koridorda koşmadan sınıfına gider, öğretmeninin sorduğu soruları yanıtlamak için parmak kaldırır ve arkadaşlarının eşyalarını almadan önce onlardan izin ister. Ton Ton sınıfta ve teneffüste uyması gereken kuralları biliyor ve senden de şu üç kuralı hatırlamanı istiyor: Ders zili çaldığında koridorda koşmadan, yürüyerek sınıfına git. Öğretmeninin sorduğu soruları yanıtlamak için parmak kaldır. Arkadaşlarının eşyalarını almadan önce onlardan izin iste. Sen de Ton Ton gibi kurallara uy ve okulda çok mutlu ol!”
Öğretmenim öyküyü bana okuduktan hemen sonra küçük kartın üzerinde yazanları da okudu. Aslında kartta yazanlar öyküde de yazıyordu ama
daha kısaydı. Kartta da şunlar yazıyordu: “Ton Ton sınıfta ve teneffüste uyması gereken kuralları biliyor ve senden de şu üç kuralı hatırlamanı istiyor: Ders zili çaldığında koridorda koşmadan, yürüyerek sınıfına git. Öğretmeninin sorduğu soruları yanıtlamak için parmak kaldır. Arkadaşlarının eşyalarını almadan önce onlardan izin iste. Sen de Ton Ton gibi kurallara uy ve okulda çok mutlu ol!” Öğretmenim kartı da okuduktan sonra bana 3 tane soru sordu. 2 tanesini doğru yanıtladım ama 1 tanesinin yanıtını hatırlayamadım. Hatırlayamadığım soru için öğretmenim “Haydi bu kısmı tekrar okuyalım. Dikkatlice dinle.” dedi ve öyküdeki ilgili cümleyi tekrar okudu. Soruları doğru yanıtladığımda “Aferin
sana, çok güzel dinlemişsin.” dedi ve bana gülümsedi. Bu beni çok mutlu etti. Soruları bittikten sonra öğretmenim kartı cebime koydu ve kuralları hatırlamaya ihtiyaç duyduğum her zaman bu karta bakmam gerektiğini bana söyledi, ardından “Haydi dersimize başlayalım.” diyerek benden sırama oturmamı istedi. Okulda Ton Ton’un, en iyi arkadaşımın, yanımda olduğunu bilmek çok güzeldi. Ara sıra Ton Ton’un bana söylediği kuralları unutsam da öğretmenim parmaklarıyla tavşan kulağı yaptığında hemen kartı okumam gerektiğini hatırlıyor, kartımı cebimden çıkararak okuyor ve hemen uymam gereken kuralları hatırlıyorum. Öğretmenimin benim için hazırladığı bu kartın okulda bana güç verdiğini düşünüyorum ve o yüzden onun adını GÜÇ KARTI koymaya karar verdim. Öğretmenim de kartımın adını çok beğendi. Artık güç kartım sayesinde okulda olmayı ve arkadaşlarımla zaman geçirmeyi her zamankinden daha çok seviyorum!

Esra Bayrak

Merhaba, ben Esra BAYRAK. Samsun’un Çarşamba ilçesinde dünyaya geldim. Ortaokula başladığımda antrenörüm beni köyümden alarak Samsun’a
getirmek istedi. Bu şekilde hem eğitim hayatımı sürdürebileceğimi hem de yeteneğimi geliştirebileceğimi söyledi. Benim köyümde spor yapan bir kız çocuğu yoktu. Bu, ilçemiz ve köyümüz için çok sıra dışı bir durumdu. Bu yüzden hem ailemi hem akrabalarımı hem de bütün köyümüzü ikna etmesi gerekiyordu. Bir dizi zorlu sürecin ardından ailem evden ayrılmama razı oldu ve ben 13 yaşında atletizme başladım. 14 yaşıma geldiğimde Türkiye Özel Sporcular Federasyonu ile tanıştım. İl birincisi olmamın ardından 15 yaşımda Millî Takım’ımıza çağrıldım. Bu benim hem aileme hem de kendime verdiğim sözün ilk aşamasıydı. Burada kalmayacaktım elbette. Doğup büyüdüğüm yerin adı olan Umut Mahallesi gibi benimle aynı kaderi paylaşan tüm kız çocuklarının umudu olacaktım. Uluslararası düzeydeki ilk deneyimim 2017 yılında Çek Cumhuriyeti’nde gerçekleştirilen Avrupa Para Atletizm Şampiyonası’ydı. Şampiyonada 60 metre stilinde yarıştım ve sonuncu oldum. Bu durum bende büyük bir burukluk yarattı.
Antrenörüm ve ailem bu zor günlerimde bir an olsun yanımdan ayrılmadılar. O zaman kendime bir söz verdim: “Her gün kaybedebilirim ama bir gün mutlaka kazanacağım.” Yılmadan çalışmaya devam ettim. Aynı yıl gerçekleştiren IPC Dünya Gençler Şampiyonası’nda dünya rekoru kırarak şampiyon oldum. Bu ülkemiz tarihinde özel sporcular adına bir ilkti. Mutluluğumu ve sevinç gözyaşlarımı dün gibi hatırlıyorum. Bir yıl sonra Avrupa Şampiyonası’nda beni geçen rakiplerimle Fransa’da düzenlenen Dünya Atletizm Şampiyonası’nda tekrar karşılaştım. Dünya Şampiyonluğu daha
önce ülkemiz adına özel sporcular tarafından kazanılmamış bir madalyaydı. Sahadaysa paralimpik oyunlara defalarca katılmış, kazanmış rakiplerim vardı. Takoza oturduğum zaman hayat sanki durmuştu. Bir anda gelen çıkış sesiyle sanki köyümün dağlarında koşuyormuşum gibi özgür hissettim kendimi. Tüm yorgunluğum bir anda yok olmuştu. Hiçbir şeyden korkmadan doğruca bitiş çizgisine doğru koştum. Hiç kimsenin o güne kadar ihtimal bile vermediği bir ilk gerçekleşti ve ben Dünya Şampiyonu oldum. Bize destek olan vatandaşlarımızın mutluluğu, sevinç gözyaşları görülmeye değerdi gerçekten. Ve ben o an başka bir şeyi fark ettim: Ben ve arkadaşlarım sadece kendi hayallerimiz için değil bir ülkenin gururu ve umudu olmak için yarışıyorduk. 2018 Dünya şampiyonluğundan bu yana 60 metre stilinde henüz geçilmedim. Üst üste üç Dünya, iki de Avrupa
Şampiyonluğu kazandım. Şu anda biri Dünya, diğeri Avrupa Şampiyonu olan iki arkadaşımla birlikte yaşıyorum. Bu arkadaşlarımdan Fatma Damla Aydın’la Tokyo’da düzenlenen Paralimpik Oyunlarına birlikte katıldık. Bana bunun nasıl mümkün olduğunu soruyorlar: Olimpiyatlara tarih boyunca sadece bir kişiyle katılabilmiştik. Siz aynı evden iki kişi katılmayı başardınız. Bu bir tesadüf mü? Elbette değil. Başarımın adı Vildan GÖZ yani antrenörümün annesi. Bize sekiz yıldır hem annelik hem ablalık ediyor. Bazı kahramanların pelerine ihtiyacı yoktur. Bizim de Vildan Anne’miz öyle işte. Benim gibi sekiz özel sporcunun bakımını üstleniyor. Mücadelem henüz bitmedi. Ülkeme tarihteki ilk kadın atletizm madalyalarını getirmek ve benim gibi kapılar arkasında kalan tüm özel çocuklara ve ailelerine, inanıldığında nelerin başarılabileceğini göstermek istiyorum.

UNUTMAYIN!
Siz çocuklarınızı özgür kıldığınız ve onlara destek olduğunuz sürece, onlar da kendi hayallerini özgür kılacak ve kendi zaferlerini kazanacaklardır.

Eğlence Zamanı

Rekortmen Sebzeler
Yemek olarak soframıza lezzet katan bazı sebzelerin de rekorlar kırdığını biliyor muydunuz? Sıra dışı büyüklükleriyle Guinness Rekorlar Kitabı'na geçen birkaç bitkiyi tanıyalım.
• İngiltere'de Peter Glazebrook adlı çiftçinin yetiştirdiği dünyanın en büyük karnabaharı tam 27,5 kg ağırlığındaydı.
• Birçok sebze rekorunun sahibi Peter Glazebrook, 9,1 kg ile dünyanın en ağır havucunu da yetiştirmiştir. Dünyanın en uzun havucunu yetiştiren ise 6.2 metrelik havuçla bu rekora ulaşan Joe Atherton'dur. İngiliz çiftçi Tony Glover 9 kg ağırlığındaki dev soğanla Guinnes Rekorlar Kitabı'na girerken, ABD'de yaşayan Dan Sutherland ise 3,9 kg ile dünyanın en ağır domatesi ile rekora ulaşmıştır.
• Alaska'dan Scott A. Robb'un yetiştirdiği dünyanın en ağır lahanası ise 62, 7 kg ağırlığındaydı.

Biliyor muydunuz?
Camın üretiminde ana madde olan toprak türü (kum) öğütülür ve 1.000-1.500 derece sıcaklıktaki fırınlarda eritilir. Kumun erime noktası yüksek olduğu için içine soda ve kireç eklenir. Bu maddeler camın kırılganlık özelliğini de azaltır. Renkli cam üretiminde buna ek olarak kobalt, uranyum, altın gibi maddeler eklenir. Bu karışımlar yeterli derecedeki sıcaklıkta eriyerek akışkan bir hal alır. Bu aşamada maddeye presleme ve üfleme gibi yöntemlerle şekil verilerek cam kullanıma hazır hale getirilir.

Tuhaf Bilmeceler

1) İçi boşaldıkça büyüyen şey nedir?
2) Kaplumbağalar neden başka kıtalara göç etmez?
3) Yırtıcı bir hayvana nasıl bakılır?
4) Bir elmanın yarısı neye benzer?
5) En çok kardeşi olan meyve hangisidir?
6) Hayvanlar hangi mevsimi sevmez?
7) Hangi gül kokmaz?
8) Hangi maymunlar ağaca çıkamaz?
9) Uyumayı çok seven hayvan hangisidir?
10) Karanlıkta neyimizi göremeyiz?

Serçe ile Kırlangıç

SERÇE İLE KIRLANGIÇ

BENZEMEZ KIRLANGIÇLARA
KÜÇÜK SERÇE
YURDUNU ÇOK SEVER
YAZI DA BİZİMLE GEÇİRİR
KIŞI DA
HELE KAR YAĞINCA
PENCERE ÖNÜNDE
TİR TİR TİTRERKEN SERÇELER
KIRLANGIÇLAR BİR DE
YUVALARININ KAPISINI
SIVAYIP GİDERLER

Bereketli Topraklar Üzerinde

Kapak

Ihlamur Ağacı

İçindekiler

Editörden

Bir Elim Yağda, Bir Elim Balda!

Dokunmatik Hikayeler

Topraktan Gelen

Varol Yaşaroğlu

Toprağı Solucandan Dinle

Aymaz ile Aybar

Siyah Altın

Toprağın Binbir Rengi

Toprak Bizim Neyimiz Olur?

Toprak Koleksiyoncusu

Gökkuşağı Tepeleri

Toprak Canlı Mıdır?

Kiraz Ağacım

Tohum Toprak Kütüphanesi

Toprağın Canciğer Dostları

Merhaba! Ben Gül Kokulu Toprak

Toprak Gibi Olmak

Toprak Dedeyi Tanıyor Musunuz?

Vay Canına

ORMANIN SAVUNUCUSU DR. SEUSS THE LORAX

Sezai Karakoç

Efe'nin Güç Kartı

Esra Bayrak

Eğlence Zamanı

Serçe ile Kırlangıç

Dergi Dokümanlarını indir